Gerçek Konyalılar hala 'ettar' diyor: İşte büyük yangından da etkilenen Konya'daki çarşı

Attarlar Çarşısı

Attar; “yaprakları güzel kokulu bir bitki; hoş ve güzel koku” bağlamlı Arapça “ıtr” kelimesinin çokluk biçimi. Kelime Türkçede zaman içerisinde “aktar”a dönüşmüş ise de Konya’da, pazarın asıl müşterileri olan bayanlar arasında “ettar” telaffuzu ile kendini korumuş.

İlk attarlar muhtemelen kokulu otlar ile baharat satan kimselerdi. Eskiden Uzakdoğu ülkelerinden kervanlarla getirtilen esans ve baharat çeşitleri ile yurdumuzda gerek kendiliğinden gerekse erbabı tarafından yetiştirilen ve genellikle ilaç olarak kullanılan bazı bitkileri de attarlar satmış. Geçen zaman içerisinde Konya’daki attarlar geleneksel uğraşlarını bırakarak değişik maksatlarla üretilen bazı mal ve emtiayı satmaya başlamış. Meselâ züccaciye ile porselen, ayrıca incik-boncuk, iplik, makara, koka, ibrişim vs. gibi hanımların el işlerinde kullandıkları eşyalar, aydınlatma aracı olan petrol lambalarının fitil, cam, fanus vs. kısımlarıyla ilgili parçalar, el yapması kâğıt fenerler, mumlar, gramofon plak ve iğneleri, mutfak levazımatı attarların sattıkları mallardan bazılarını oluşturmuş.

1867 BÜYÜK ÇARŞI YANGININDAN SONRA YERİ DEĞİŞMİŞ

Gerek Selçuklular ve gerekse Osmanlılar zamanında Konya’daki meslek kuruluşları sayılırken attarların ismi sık sık geçmekte. Konya’daki Attarlar Çarşısı 1867 büyük çarşı yangınından sonra Türbe Caddesi ile bugünkü yerine yerleşmiş olup günümüzde Teşvikiye Caddesi’nin sağ ve solunda yer almışlar.

Osmanlı’nın son zamanlarında Konya’da birçok ünlü attar vardır. 1300 tarihli Konya Vilayet Salnamesi’ne göre 1882’de kurulan ilk Konya Ticaret Odası heyeti arasında Attar Ömer Efendi’nin adı geçmekte. 1310 tarihli Konya Vilayet Salnamesi’nde de 1894 yılı Konya Ticaret Odası heyeti içinde Attar Simon Efendi adında bir gayrimüslim dikkat çekmektedir. 1927 yılına geldiğimizde ise Attar Silleli Fazıl, Attarzade Mustafa ve Mehmet Efendiler, Attar Elliikizade Tahir Efendi, Attar Fahri, Attar Silleli Rıfat Efendi öne çıkan isimlerdendir. 1929 yılında ise Attar Gilisralı Hacı Ali Efendi, Attar Hacı Ali Ağa Konya’nın tanınmış attarları arasında.

ATTAR FAZIL VE KÜMÜK ATTAR KONYA’NIN ÜNLÜ ATTARLARINDAN

Cumhuriyetin ilk yıllarında Konya Çarşısı’nın en ünlü attarları büyük bir oranda Aksekililerden oluşmuş. Ünlü Azmüsebatlar bunlardandı. İşyeri Bedesten İçi’ndeydi. Diğer bir ünlü Attar da Silleli Şaban’dı. Attar Yaşar, kardeşi ve çocuklarıyla birlikte Türbe Caddesi’nde mesleğini icra etmiş. Attarlar İçi’nin en eski attarı ise Hacı Yusuf idi. Sonraları Attar Hacı Yusuf’un dükkânının bulunduğu sokağa Attar Hacı Yusuf Sokağı adı verilmiş. Attar Kel Aziz daha çok hanımlara yönelik eşya satmış. Attar Elliikiler attariye eşyası satarken sonraları bisiklet satmaya başlamışlar. Attar Fazıl ve Kümük Attar Konya’nın ünlü attarlarından. Klasik anlamda attarlık yapanlar arasında Attar Oğlakçı ile Attar Rasık (Rasih) Hoca var. Ömürlerinin son demlerine kadar ıtır yani kokulu ot, baharat ve alternatif tıpta kullanılan bitkileri satmışlar. Günümüz Konya’sında ise eski attarlar gibi etkinlik gösteren ıtırcılar yani doğal ot ve baharat satanlar arasında Dereli Kemal’in oğlu Yafes Sinop oldukça tanınmış.