Son zamanlarda Suriye gündemden düşmez iken, Kuzey Irak ne ara bölgesel yönetim oldu bunu hatırlamakta fayda var diye düşünüyorum. En azından Suriye’nin geleceği hakkında bir şeyler kestirebiliriz.

*****

Epey bir geriye gidersek; darbelerle rejimlerle yıkılan Irak 1932 senesinde bağımsızlığını kazandı. Ülkenin kuzey bölgesinde çoğu zaman Irak ordusuyla çatışan Barzani ailesinin başını çektiği grup, kendi kontrolündeki yönetimin temelini ilk olarak 1970 yılında attı.

1970 yılında Saddam Hüseyin ile baba Barzani’nin anlaşması sonrası Kuzey bölgesinde bir yapı oluşturuldu. Mustafa Barzani yönetimi, 1980’de İran-Irak arasındaki 8 yıl süren savaşta İran’ı destekledi. Barzani, Saddam Hüseyin tarafından hain olarak ilan edildi.

Körfez Savaşı’ndan sonra ABD’nin direktifleriyle bölgede hiçbir şey eskisi gibi olmadı. Savaş uçaklarının yasaklandığı bu korunan bölgede bölgesel yönetimin ilk hükümeti kuruldu ve bu topraklar merkezi Bağdat yönetiminin kontrolünden çıktı.

1992’den 2003’teki ABD’nin Irak işgaline kadar olan süreçte özerk bir yapı olarak varlığını koruyan IKBY işgalden sonra iç işlerinden tamamen serbestlik kazandı. 2005 yılında kendi güvenlik güçlerini oluşturan Kuzey Irak’taki bu yapının başına Mesut Barzani geçti.

ABD, askerlerinin büyük çoğunluğunu çektiği Irak'ta yeni Başbakan Şii olan ve mezhepçi düşünceleriyle bazı politikalara sahip Nurl el Maliki oldu. İran'a yakınlığıyla bilinen Maliki'nin mezhepsel gerginliği arttıran fikirleri dikkat çekti. İlk zamanlarda IKBY Başkanı Barzani ile ilişkileri normal seyrinde sürdüren Maliki görevinden ayrılmadan önce 2014 yılında IKBY’nin petroldeki gelir payları kesildi. Bu durum IKBY’de bağımsızlık adına önemli bir koz olarak öne çıktı.

******

Suriye’deki savaşta DEAŞ terör örgütünün ortaya çıkması ve aynı yıl Irak’taki bazı bölgeleri işgal etmesi sonrası 437 bin kilometre karelik Irak’ta, taraflar arasında tüm politikalar sil baştan düzenlenmeye başlandı.

DEAŞ’ın işgal ettiği bölgelerden çekilen Irak ordusunun yerine peşmerge konuşlandı, Irak anayasasında tartışmalı bölgeler arasında yer alan Kerkük’ün yönetimi fiili olarak IKBY’ye geçti. Barzani yönetimi, emrindeki peşmergeleri tartışmalı bölgelere konuşlandırmakla kalmadı, DEAŞ bahanesi ile bu bölgeleri IKBY sınırları içerisine dahil edeceğini açıkladı. İki yıl boyunca bağımsızlık için nabız yoklayan Barzani, 7 Haziran 2017 tarihinde Irak’ı bölen gayrimeşru bağımsızlık referandumunun 25 Eylül’de yapılacağını açıkladı. 4 ay boyunca uluslararası toplum ve bölge ülkeleri tarafından şiddetle karşı çıkılan referanduma tek destek veren ülke İsrail oldu.

Gayrimeşru referandumun kesin olmayan sonuçlarına göre yüzde 94 “evet” oyunun çıktığı referanduma katılımın yüzde 72 olduğu belirtildi.

******

Yani anlayacağınız Suriye’ deki senaryo da aynı Irak’taki IKBY’nin senaryosu gibi. Türkiye her ne kadar IKBY’nin kurulmasına karşı çıksa da ABD’nin baskısından dolayı Barzani ve ailesini kabullenmek zorunda kaldı.

Irak’taki ABD temsilciliği IKBY olunca, peşmergeler uluslararası statüde resmen askeri birlik olarak tanındı. Hatta Suriye’de çıkan en ufak gerginlikte en az 100 peşmergenin Irak topraklarından Suriye’ye hızlı bir şekilde geçiş yaptığını hepimiz görüyoruz.

Fakat Suriye ne yazık ki Irak kadar direnemedi. Gerçi dirense ne olacak sonuç hep belli: YPG-PKK bölgesel yönetimleri…