12 Eylül'ün yayınlanmamış fotoğrafları

12 Eylül 1980 darbesi öncesi 7 yıllık süreci fotoğraflarıyla belgeleyen gazeteci ve foto muhabiri Kadir Can, objektiflerine yansıyan kareleri, kitabında topladı.

"12 Eylül 1980 Akıl Tutulması” adlı kitabına ilişkin açıklama yapan Can, kitabında 1974 ile 1980 yılları arasında yaşanan olayların fotoğraflarının yer aldığını söyledi.

1974 yılında Günaydın gazetesinde çalıştığını anlatan Can, "Gazetenin sahibi Haldun Simavi, Genel Yayın Müdürü Necati Zincirkıran, Yazı işleri Müdürü Rahmi Turan ve İstihbarat Şefi Ahmet Vardar'dı. Polis, adliye, magazin ve gece çalışan muhabirlerin dışında kalan ve benimde içinde bulunduğum 5-6 kişilik grup, güncel olayları izlerdi.

Foto muhabiri, muhabir ayrımı yoktu. Olayı izleyen hem fotoğraf çeker hem de haberini yazardı. Öğrenci ve işçi olayları, grevler, boykotlar, direnişler, yangınlar, kazalar, cinayetler, cenaze törenleri, soygunlar, silahlı çatışmalar, suikastlar ve siyasi parti liderlerinin seçim gezileri 12 Eylül 1980'e kadar yaklaşık 7 yıllık süreç, yaşamımın bir parçasıydı” dedi

Can, 12 Eylül 1980 darbesinin üzerinden 31 yıl geçmesine rağmen, tartışmaların sürmesinin olayın ne kadar vahim olduğunun bir göstergesi olduğunu kaydederek, "Bu fotoğraflar Türkiye için çok önemli olan bir dönemin tanıklarıdır. Fotoğraf kimilerine göre sanat, kimilerine göre belgedir. Bu kitaptaki fotoğraflar da, aradan 31 yıl geçmesine karşın gündemden düşmeyen 12 Eylül 1980 darbesine kadar yaşanan 7 yıllık sürecin bir bölümünün belgeleridir” diye konuştu.

Kitabında yer alan fotoğrafların yanında olayların açıklamalarının yer aldığını dile getiren Can, fotoğrafların foto muhabiri gözüyle tarafsız bir şekilde yaşanan dönemi anlattığını kaydetti. Can, uzun yıllar birçok gazetede gazetecilik ve foto muhabirliği yaptığını, şu anda da Fransız Sipa Press'in Türkiye muhabirliğini yürüttüğünü belirterek, arşivinde 1 milyona yakın fotoğrafın bulunduğunu söyledi.

Kadir Can'ın, 12 Eylül 1980 dönemine objektifi ile tanıklık ettiği fotoğraflarının yer aldığı kitabı okuyucuları her sayfada eski günlere götürüyor.

Can'ın kitabında, Süleyman Demirel'in bir seçim çalışmasında fötr şapkasını sallarken çekilmiş bir fotoğrafı, "Süleyman Demirel Türk siyasi tarihinin en renkli simalarından biridir. Politikaya başladığında 'Çoban Sülü'ydü'. Seçmeni onu 6 defa çağırdı, yedi defa gönderdi. Her gidişinin ardından: 'Kurtar bizi baba' feryatlarına dayanamayıp geri döndü. Bu gidiş gelişlerde çobanlığı unutuldu, unvanı "Baba”, alamet-i farikası ise fötr şapkası oldu” yazısıyla yer alıyor.

Bülent Ecevit de seçim gezileri sırasında bir ağacın altına eşi Rahşan Ecevit ile birlikte dinlenirken çekilen fotoğrafla kitapta yer alıyor.

Kitapta ayrıca, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi profesörlerinden Cavit Orhan Tütengil'in cenaze töreni sonrasında çıkan öğrenci-asker çatışması, Beyazıt'taki Ziraat Bankası şubesinde çıkan öğrenci kavgasının soygun girişimi sanılması ve polis ekiplerinin baskını, 20 Ağustos 1975 Berec olayları, 20 Eylül 1975'te DİSK'in Taksim meydanında yaptığı miting, 1 Mayıs 1977'de yaşanan olaylar, 21 Kasım 1978'deki şehir hatları vapurunun kaçırılması, Milliyet Gazetesi Genel Yayın Müdürü Abdi İpekçi ile DİSK'in Kurucu Genel Başkanı Kemal Türkler'in cenaze törenleri, Türkiye Cumhuriyeti başbakanlarından Nihat Erim'in öldürülmesi, CHP Genel Başkanı Bülent Ecevit'in 1977 yılında seçim gezileri sırasında uğradığı saldırılar ve 29 Mayıs 1977'deki suikast girişimi, dönemin siyasetçileri Süleyman Demirel ve Necmettin Erbakan'ın seçim gezileri, 12 Eylül 1980'de sıkı yönetim ilan edilmesinin ardından yaşanan süreci anlatan 150'inin üzerinde fotoğraf yer alıyor.