TARİHE YOLCULUK (95)
MUSTAFA BALKAN
--------------------------
Delibaş Mehmet, etrafına topladığı “kimisinin altında eğersiz bir at, kimisinde merkep. Çeşit çeşit silahlar. Mavzer, av tüfeği, kılıç, kasatura, sopalar” olan kuvvetle Konya’yı, 3 Ekim 1920 Pazar sabahı Uluırmak tarafından girerek basıyor.
Vali Haydar Bey, Müdafai Hukuk Cemiyeti Konya Heyeti Merkez Reisi Sivaslı Ali Kemâli ve Vilâyet Mektupçusu Kâzım Bey’in “Aman Beyefendi, bu adama pek itimat ediyorsunuz. Korkarız bu fırsattan istifade ederek, yarın başımıza bir gaile çıkarır” uyarılarına pek kulak asmamıştı. Hatta “Siz korkak adamlarsınız. Delibaş sözünden dönmez” diyerek kendisinin korkak olmadığını, söze kıymet verdiğini ifade etmek istemişti.
***
Bütün bu olaylar ve gelişmelere rağmen Delibaş Mehmet, 400 civarında asker toplayarak 2 Ekim 1920’de Çumra’ya gelerek Konya ayaklanmasını başlatıyor ve Kuvayı Milliye yanlısı birçok kişiyi öldürtüyordu. Bu arada Bozkır ayaklanmasını bastırmak için Ankara hükümeti, Refet Bele’yi görevlendirir. Refet Bele gelir ve Bozkır tarafına bir kuşatma düzenler. Birçok insan öldürülür. 22 Kasım 1920’de de ayaklanma tamamen bastırılır. Tarihçiler, Bozkır olaylarını yatıştıranın Zeynel Abidin Efendi olduğunu ifade etmektedir. Bozkır hadiselerinin meydana gelmesinin sebepleri üzerinde ileride elbette durulacaktır. Yalnız, “Bu hadiseler esnasında Bozkır halkının ileri gelenlerine yapılan türlü eziyetlere rağmen askere tek bir kurşun sıkılmamış ve devamlı olarak halk sükûnete davet” edildiği de bir kenara not edilmeli.
***
Delibaş Mehmet Çumra’yı bastıktan sonra gözünü Konya’ya doğru dikmişti. Bu arada Vali Haydar Bey, Vali Konağı’nda toplanması gereken kimselerin isimlerini tesbit etmiş, bir saate kadar toplantı yerinde hazır bulundurulmaları emredilmişti. Bunlar şu kişilerden ibaretti: “Abdülhalim Çelebi, Bâkır Çelebi, Kadı Hilmi, Mazlumzâde Hacı Osman, Taşbaşlı Hacı Hüseyin, Şehzâde Rıfat Hoca, Mustafa Remzi v.s.”
Mustafa Remzi Efendi ağır hasta olduğu için getirilememiş diğer zevat Vali Konağındaki toplantıda hazır bulunmuşlardı. Bu arada Alâeddin Tepesi ise herhangi bir baskına karşı alelacele tahkim ediliyordu. Ayrıca saat kulesi yerine kiliseye, tiyatroya, İnce Minare istikâmetine, Hükümet binasına, garnizonlara, askeri mekteplere, dar’ülmuallimine, depolara kuvvetler yerleştirilmişti. Mevki kumandanı Avni Bey, birkaç zabitle birlikte bir kısım cephane ve erzakı Alâeddin Camii’ne taşıtıyordu.
Delibaş Mehmet ise topladığı kuvvetlerle Konya yoluna düşmüştü. “Kafile perişan ve dağınıktı. Kimisinin altında eğersiz bir at, kimisinde merkep. Çeşit çeşit silahlar. Mavzer, av tüfeği, kılıç, kasatura sopa. Tam manasıyla disiplinsizlik.
Delibaş kuvvetlerinin önünde gururla ilerliyor. Göğsünde iki çapraz fişenklik, belinde Vali Beyin kuşattığı gümüş saplı kılınç. Delibaş, Kaşınhanı istasyonunda telgraf makinalarını tahrip ettikten sonra yanındaki kuvvetleriyle birlikte 2 Ekim gecesi Karaaslan köyü civarındaki kum ocaklarının önüne gelmişti.
Şafak atmak üzere… Kafile Uluırmak yolu nihayetindeki Şakalağın köprüye yaklaşmıştı. Delibaş’ın Çumra’da patlattığı ilk kurşuna, buradan bir polis memurunun tabancası cevap vermişti. Beş polis memuru Delibaş ve kuvvetlerini bir saat kadar oyalamış, daha sonra birer birer geriye çekilmişlerdi.
3 Ekim 1920 Pazar günü sabaha karşı Uluırmak istikametinden gelen kurşun sesleri, Konya’ya doğru ilerledikçe artarak sıklaşıyordu. Halk ise, Delibaş’ın Konya’yı bastığından haberdar olunca kapılarını sürgüleyerek evine çekilmişti.
Delibaş avenesiyle birlikte Uluırmak yolundan Samanpazarına gelmiş, burada Sarıyakup Karakolunu basmış ve fazla durmayarak, bilâhare karargâh ittihaz edilen Kayıklı Kahve’ye, oradan da dağınık bir şekilde Hükümet meydanına gelmişlerdi.”
Konya Valisi Haydar Hilmi Vaner
(d. 1875 - ö. 26 Mart 1954)
Türk bürokrat ve siyasetçidir.
Mülkiye Mektebi mezunudur. Van Vilâyeti Maiyet Memurluğu, Van Mektupçu Vekilliği, Resmi Gazete Muharrirliği, Çölemerik, Adilcevaz, Gevar, Çatak, Metroviçe Kaymakamlıkları, Mülkiye Müfettişliği, Denizli, Kırkkilise (Kırklareli), Maraş ve Urfa Mutasarrıflığı, Musul Vali Vekilliği ve Valiliği, Bitlis, Diyarbekir, Van Valiliği, Elaziz Vali Vekilliği, Osmanlı Meclis-i Mebusan IV. Dönem Van Mebusluğu, TBMM I. Dönem Van Milletvekilliği, Milletvekilliğini koruyarak bir süre Konya Valiliği yapmıştır. Kırmızı-yeşil şeritli İstiklal Madalyası sahibidir. Evli ve beş çocuk babasıdır.
YARIN: Alâeddin Camii ve tepesinde çatışmalar…