TARİHE YOLCULUK (118)
- Karamanoğlu Beyliği’ne başkentlik yapan Ereğli, Şehzade Mustafa'nın boğularak katline sahne olmasıyla da bilinse de; Ereğli’yi ekonomik, sosyal ve kültürel yönden etkileyen en önemli unsur Bağdat Demiryolu olmuştur.
Osmanlı Seyyahlarının gözünden Ereğli’yle ilgili izlenimleri hakkında Evliya Çelebi’nin bakış açısı elbette kayda değer.
1650 senesinde gezdiği, gördüğü ve yazıya aktardığı Konya’ya, kitabında geniş yer veren Evliya Çelebi, “Halkın hepsi Türk’tür. Açık-seçik ve güzel konuşan kimseleri vardır. Suyu ve havası gayet güzeldir. ‘Mâretü’n-Numan ve Halebü’ş-sehba havasından daha hoştur’ derler. Hakikaten seher vakti sabah rüzgârından insan taze hayat bulur.
Kale dışında su taksimi için bir kubbe yapılmıştır. O kubbeden 366 çeşmeye su dağılıp şehrin câmi, mescid, han ve hamamlarına, ayân saraylarına hep buradan su gider. Kaynağı, Meram dağındadır. Ayrıca 2700 su kuyusu bulunur ki bostanlar sulanır. Bütün nebatlar bu şekilde yetişir. Şehir beşinci iklimin ortasında olup, yaz ve kışı normaldir. Yedi türlü buğdayı olup, devedişi tabir edileni ancak Şam civarında yetişir... Kuyumcuları, külâhcıları, terzileri ve berberleri meşhurdur. Dericileri de Osmanlı ülkesinin en iyileridir” diyor.
Ünlü seyyahımız Çelebi, Konya şehrinden sonra İsmil üzerinden Karapınar’a ulaşır ve Karapınar’da Süleyman Han Camii, mescidleri, tekkeleri, sübyan mektepleri ve bedesten hakkında gördüklerini kaleme döker. Süleyman Han Camii’nin Mimar Sinan’ın (1489-1588) eseri olduğunu özellikle vurgular.
Evliya Çelebi, Karapınar’dan sonra Ereğli’ye ulaşır. Ereğli şehrinin antik dönem tarihi hakkında kısa bilgi verdikten sonra Anadolu Selçuklu Sultanı Alâeddin Keykubad tarafından nasıl fethedildiğine değinir. Osmanlılar döneminde Fatih Sultan Mehmed (1432-1481) tarafından kalenin fethedilişi anlatılmaktadır. Bunun yanında, Evliya Çelebi, Ereğli şehrinin Haremeyn vakfı olduğunu aktarır. Ereğli’nin mimari eserleri arasında büyük saraylar, Koca Mehmetpaşa Camii (Ereğli’de maalesef bu caminin yeri tespit edilememiştir. İ. Hakkı Konyalı da böyle bir yapıya ulaşamamaktan yakınmaktadır), Tekke, mescidler ile birlikte Rüstem Paşa Kervansarayı’ndan bahseder. En son olarak, el-Mevlâ İskenderzâde Abdürrahim Efendi’nin türbesine değinir.
Ereğli, Konya’nın Dördüncü Büyük İlçesidir
Konya vilâyetinin güneydoğusunda yer alan Aksaray, Niğde, Karaman ve Mersin'e sınırı olan ve Konya'ya 147 km uzaklıkta bulunan Ereğli, 142.818 nüfusuyla Selçuklu, Meram ve Karatay’dan sonra Konya’nın dördüncü büyük ilçesidir.
Ereğli Adı Nereden Kaynaklı?
Ereğli adını; Bizans İmparatoru Herakliyüs'tan alır, bu ad ise Yunan mitolojisinde yarı tanrılaşmış bir kahraman olan Herakles'ten gelmektedir. “Herakliyüs” kelimesi zaman içinde Türkçenin ses yapısına uygun olarak; Herakle, İrakle, Eregle, Eregli, Eregliyye, Ereğli şeklini almıştır.
Evliya Çelebi, Seyahatnamesinde ise I. Alaeddin Keykubad'ın Ereğli'den bir sefer dönüşü geçerken Peygamber Pınar'ı denilen (şu anda Akhüyük köyünde bulunan) çamurun, yaralı askerlerinin yaralarına şifa olduğundan dolayı buraya Erkili (Ereğli) dediği için adını buradan aldığı yazılır.
Ereğli, Demiryolunun Geçmesiyle Hayat Buldu
Tarih boyunca Hitit, Asur, Kimmer, Frig, Lidya, Pers, İskender İmparatorluğu, Roma İmparatorluğu ve Bizans idaresinde kalan Ereğli, 9 asırda Bizans ile Abbasiler arasındaki mücadeleye sahne oldu. Anadolu Selçukluları zamanında Türklerin idaresine giren ve 1211-1216 arası Kilikya Ermeni Krallığı işgalinde kalan Ereğli, Anadolu Beylikleri zamanında Nure Sufi Bey'in kurduğu Karamanoğlu Beyliğinin 1250-1256 arası ilk başkenti olmuştur. Fatih Sultan Mehmet devrinde Osmanlı topraklarına katıldı. 1553'de Kanuni Sultan Süleyman İran seferi dönüşünde çadır kurup konaklamış ve oğlu Şehzade Mustafa'yı Ereğli’de boğdurtmuştur. Yirminci yüzyılda Bağdat Demiryolunun geçmesi ile Ereğli'nin önemi daha da arttı. Osmanlı Devletinin son döneminde Konya Vilayetine bağlı bir kaza merkezi olan Ereğli, cumhuriyet döneminde de il olma durumunu devam ettirdi.
YARIN: Ereğli’nin coğrafî, ekonomik ve demografik yapısı…