İstanbul-Dolmabahçe’de belediye otobüsüne binmekte olan ayakta durmakta zorlanan yaşlı bir zata arkasındaki lise öğrencisi genç kız, “Acele ile önce bindin de başın göğe mi erdi!” diyerek saygısızlık yaptı. Halbuki geçmiş yıllarda Kuzguncuk istasyonunda vapura binmekte olan yolcular birbirine “siz önden buyurun efendim” diyerek birbirine iltifat etmelerinden dolayı vapur beş dakika gecikmeli kalkarmış. Ne günlere geldik Allahım!
Müslüman, edepli, görgülü, nazik, kibar, güler yüzlü olmalı, efendim demeden konuşmamalıdır! Edep; güzel terbiye, iyi davranış, güzel ahlak, hayâ, nezaket, zarâfet demektir. Edep, hiçbir hırsızın çalamadığı güzel bir ziynettir. Edep, insanla hayvanı ayıran farktır. Nitekim Hazret-i Ömer, “Edep, ilimden önce gelir” ve İbni Mübarek hazretleri ise, “Her ilmi bilen bir âlimin, edebinde noksanlık varsa, onunla görüşmemek kayıp sayılmaz. Fakat edepli biri ile görüşemezsem üzülürüm” buyurmuştur.
Edepli kimselerin görgülerinden bazıları şöyledir:
Sokakta:
Sokağa tükürmek, çöp atmak, geliş geçişe mani olmak, tiksindirici çirkin şeyler bırakmak, görgüsüzlüktür. İhtiyar, kadın ve hastalara her zaman öncelik verilir. İhtiyaçları varsa yardımcı olunur.
Yürürken:
Pek yavaş veya pek hızlı ve büyüklenerek yürümemelidir! Nitekim Kur’an-ı kerimde mealen, “Böbürlenerek yürüme” buyuruldu (Lokman 18). Yolda, büyük bir zat veya bir âlim ile beraber giden kimse, onun önünden ve solundan değil, sağından yürür.
Taşıma araçlarında:
İnip binerken itişmek, sıra olan yerlerde sırasını beklememek çirkin davranıştır. Gençler; yaşlılara ve hastalara yer verir. Nitekim Peygamber efendimiz, “Büyüklerini saymayan bizden değildir” buyuruyor (Tirmizi). Günümüzde bazı gençler, yer vermemek için uyur numarası yapıyor, volkmen dinliyor. Ecdada layık torunlar olmaya çalışmalıyız.
Alışverişte:
İzin almadan satıcının malına dokunulmaz. Malın görünüşünü, kalitesini bozacak şekilde ellenilmez ve bakılmaz. Fiyat konusunda fazla ısrar edilmez. Alınsa da alınmasa da teşekkür edilir. Satıcı müşterisinin memnun olacağı hâl ve harekette bulunur. Malını almayanlara kızmaz, darılmaz, aleyhlerine olacak bir sözü arkalarından da söylemez. Alışverişte her iki taraf birbirlerini aldatmaktan uzak durur.
Allahü teâlâ görgü ve zerâfet sahibi olmayı nasip eylesin.