Valilik tarafından eskiden “İl Yıllıkları” hazırlanırdı.
Elimde bulunan 1967 yılına ait İl Yıllığı’nın Başyazısını ise, nâm-ı diğer “Eski Hafiye” olarak da bilinen dönemin İçişleri Bakanı Dr. Faruk Sükan kaleme almış.
“Engin tarih, bir çok medeniyetler, zengin tabiî kaynaklar ülkesi Büyük Türk Milletinin son yurdu Türkiye’yi tanımak her Türk’ün ilk ve aslî vazifesidir” şeklindeki ilk paragraftan sonra “Büyük Türkiye’yi bütün varlıklarıyla birlikte ve her yönü ile bilmek ve tanımak maksadiyle 67 ilimize ait “İl Yıllıkları”nı neşretmeyi bir hizmet vazifesi telâkki ettik” diyor, Başyazısında Dahiliye Nazırı Dr. Faruk Sükan.
***
67 İl Yıllığı’nda benim hoşuma giden konular arasında Konya Atasözleri, Konya Deyimleri, Konya Tekerlemeleri, Konya Dilekleri, Konya İlençleri, Konya Bilmeceleri ve Konya Efsaneleri oldukça dikkatimi çekti.
1926 senesinde M. Ferit Uğur ve Sadettin Nüzhet Ergun tarafından yayınlanan “Konya Halkiyat ve Harsiyatı” adlı kitapta yer alan Konya Atasözleri:
“Atta karın, yiğitte burun”, “Aptaldan paşa, tahtadan maşa olmaz”, “Aç, anan ise de kaç!”, “Boğazı büyük olanın dostu olmaz”, “Cim diyen hocadan, kum çiğneyen hacıdan kork”, “Çok söz yalansız, çok para haramsız olmaz”, “Laf ile pilav pişmez.”, Deli deliden, imam ölüden hoşlanır”, “Bal bucakta yiğit kucakta”.
Konya Deyimleri:
“Buldukça bunar”, “Cehennem kütüğü”, “Deli fişek”, Ebenin hörekesi”, “Fukara babası”, “Ağzı kırık”, “Merdiven babası”, “Mesmosus (Meymenetsiz)”, “Zırladı gitti”, “Zebani kılıklı”.
Konya Tekerlemeleri:
“Ali evlendi, Güllü gelin oldu”, “Anası turp, babası şalgam, kendi içerisinde gülbeşeker”, “Beni beğenmeyen mestan, yüzü görünmez pastan”, “Daha Hanya’yı Konya’yı bilmez, devenin givişine güler”, “Sen ağa, ben ağa, bu ineği kim sağa”, “Tıngır elek tıngır sac, eli eli hamur karnı aç”.
Konya Dilekleri:
“Allah bir tuttuğunu bin etsin”, “Birin bin olsun”, “Hızır yoldaşın olsun”, Oğul uşağı çok olasıca/Rahmeti bol olasıca/ Güle kalasıca”, “Dünyadan gelsin geçsin yokluk görmesin”.
***
Daha eski yıllıklarda ise “İş Programı” adı altında o ilde yapılan iş faaliyetlerin bir dökümü kitap halinde hazırlanırdı. Konya’ya ait 1946-1947-1948 yıllarına ait iş programı iki kısımdan oluşuyor. İl bölümde Konya’ya ait genel bilgi ve istatistkler verildikten sonra ikinci kısımda; 1946-48 yıllarını kapsayan iş programı gösteriliyor. O senelere ait Konya ile ilgili çok enteresan bilgiler var.
O yıllarda valilik yapan İzzettin Çarpar, “Arkadaşlar” hitabıyla başladığı yazısını kullanılan dil açısından ilginç bulduğum için aynen aktarıyorum: “1946, 1947 ve 1948 yılları çalışmalarımızın bu proğramını birlikte yaptık. Bunun içindekiler hayalî işler değil bilâkis normâl bir çalışmanın zarurî kıldığı mecburî hizmetler ve vazifelerdir. Senesinde tahakkuk etmiyen bir iş –hiçbir mazeret serdine hacet bırakmadan– alâkadar sahibinin gevşekliğini ve çalışmadığını gösterir. İlerisine gidenlere şeref mevkilerini borcumuz olarak vereceğiz.
İdarei maslahatçılık zihniyetini bırakarak dev adımlariyle ilerleyen bu günkü dünya medeniyetine ulaşmak mecburiyetindeyiz. Yüz yıllarca bakımsız kalmış memleketimizin bize emanet ettiği vazifeyi başarmak, bize yetişemeyenleri bırakıp geçmek zorundayız.
Yaptığımızdan değil, yapamadığımızdan hesap vereceğiz. Cumhuriyete lâyık olduğumuzu isbat edeceğiz. Senesinde programdaki dâvayı tahakkuk ettirenler, her şeyi bizim olan arkadaşlardır. Hepinize başarılar dilerim.”
Yukarıdaki hitap biçimi tek parti dönemine ait olduğu için o dönemin Konya Valisi İzzettin Çağpar, halka hesap vermek yerine arkadaşlarına, “hem de yaptıklarından değil, yapmadıklarından” hesap vereceklerini ifade ediyor. Yaptıkları ise yanlarına kâr kalacak herhalde.
AZİZİM DİYOR Kİ…
Bunlar da Konya Bilmeceleri:
“Yer altında bulgur kaynar”, “Kara tavuk karnı yarık”, “Helemez, melemez, ocak başına gelemez, gelse bile bir dakika duramaz”.