Koyun denince akla ilk uysallık gelir. Koyun gibi millet deyince akla yani kolay güdülebilen, uysal, biraz da kavrama yeteneği kıt toplumlar veya bireyler gelir. Bunlar bir yana gerçekte koyun, etinın yanında sırtında önemli bir serveti de taşımakta imiş. Bunları rakamlarla görelim;
Ülkemizde 33-34 milyon koyun bulunmaktadır. Bundan da 55-60 bin ton yapağı üretilmektedir. Yapağının kimyasal bileşiminde, keratin (yün proteini): % 33 (karbon elyafı kompozit), karbon elyaf kompozit, ter tuzları: % 20, kir: % 20-30, yağıltı: % 8-12’dir.
Yün, yapağı yıkandıktan sonra kalan kısmıdır. Ülkemizde yapağının ancak % 10’u yıkanıp arıtılıp kurutularak yüne dönüştürülmekte, halı, kilim, keçe vb. yerel ürünler olarak değerlendirilmekte, geri kalanı değerlendirilmemektedir.
Yünün bileşenlerinden yağıltı, yağıltı içinde yer alan LANOLİN, farmakoloji, kozmetik ve otomotiv sektörlerinde kullanılır. Ülkemizde üretilmemekte, ithalat yoluyla temin edilmektedir.
İthal edilen lanolin için her yıl yaklaşık 500 milyon lira ödeniyor.
Hâlihazırda 500 milyon lira değerinde lanolin, değerlendirilmiyor.
Buna göre bazı değerlendirmeler de yapalım.
1 TON YAPAĞIDAN ELDE EDİLECEK EKTRA GELİR
Mevcut durumda 1 ton yapağının ticari değeri 500-2 bin TL’dir. Yıkanmış yün en iyimser şartlarda 4 bin TL’dir.
Yapağı etkin değerlendirilirse, 1 ton yapağıdan 25 bin TL gelir elde etmek mümkündür.
Kullanım alanları:
1. YALITIM MALZEMESİ olarak kullanıldığında; 1 ton yapağıdan elde edilen 500 kg yünden 27 metreküp veya 270 metrekare yalıtım malzemesi elde edilir. Bu malzemenin Avrupa’da toptan satış fiyatı € 10/m2 dir. (18 kg/m3) 270 m2, 100 mm kalınlıkta yalıtım şiltesi € 10/m2,
270 m2 yalıtım malzemesi * € 10* = € 2700 yünden gelen ekstra kazanç
2. LANOLİN, yapağının yaklaşık % 8’i lanolindir. 1 ton yapağıdan 80 kg lanolin elde edilir. Lanolinin fiyatı $ 23/ kg’dır. 80 kg lanolin; $ 23/ kg, 80 x $23 = $1840 lanolinden gelen ekstra kazanç,
3. GÜBRE, yapağının % 40’ı gübre yapımında kullanılır, kg fiyatı € 5’dur. 400 kg gübre X €5= € 2000 gübreden gelen ekstra kazanç,
TOPLAM= (€ 2700*₺7.1) + ($1840 * ₺5.50) + (€2000 ₺7.1) (*$= ₺5.50, €=₺7.10)= 19170+10120+14200= 43 bin 490 TL her ton yapağıdan elde edilebilecek gelir.
60 bin ton yünden ekstra 2.6 milyar TL fazla kazanç elde edilebiliyor. Bu çalışma Selçuk Üniversitesi Küçükbaş Hayvancılık Uygulama ve Araştırma Merkezinin bir araştırması sonucudur. Rakamlar değişse de bugünkü haliyle et, süt ve yavru yanında gerçek değerde işletmecilik yapılsa ülkemize sırf fazladan bazı gelirler ilave etmek mümkün görülmektedir. Araştırma detaylı olarak ele alınmış, başka gelirleri de var ama bir küçük örnek olması bakımından önemli sayılabilir.
Merak edenler yukarıda adını verdiğim merkez ile irtibata geçebilir. Bir haliyle kaynak israfı, diğer haliyle de istihdamdan kayıp. Ne sayarsanız.
Burada şunu demek gerekir ki, bilim insanı arasında çalışanlar da var. Yatırımcılar bunu dikkate almalı diye düşünmek gerekir.
Saygı ve muhabbetle.