Türkşeker 2024 yılı şeker pancarı alım fiyatı kota tamamlama primi ile birlikte ton başına, yüzde 28 zamla 2375 lira olarak belirledi. 2023 de, pancar fiyatı ton başına 1855 TL idi. Konu birçok yönü ile ele alınabilirse de üretici nezdinde beklenen fiyat ton başına 2500 TL, yani yüzde 35 kadardı.
Değerlendirme halkın ve basının tepkilerini almak için biraz erken olsa da alınan ilk tepkilere hiç değilse düz rakam olarak 2400 TL deseniz ne olurdu şeklinde geldi. Görülen odur ki bu fiyattan ne üretici, ne muhalefet ve muhalif basın memnun olmayacak. Konuyu teknik açıdan ele alalım.
Şeker pancarı üretimi 2022 de 19 milyon ton, 2023 de % 22 artışla 23.5 milyon ton oldu. Bundan sonra, fevkalade bir durum (müspet iklim şartları, hastalıksız, kök verimi ve şeker oranı yüksek) bir durum olmaz ise üretimimizin 20 milyon ton üzerine çıkacağını zannetmiyorum. Kuraklığa bağlı giderek azalan yeraltı ve üstü su rezervleri üretimi daha da kısacak olarak görülmektedir.
İşin bir de pancar üretiminin ekonomik ve kristal şekerin maliyet boyutunu bakalım. Bu verilen 2375 TL, % 16 polar şekere göre olup, her % 1 şeker oranına 148.4 TL düşmekte. Ortalama şeker oranı yaklaşık % 17 olursa, bir anlamda 1 ton pancarın fiyatı da yaklaşık 2523 TL olacaktır, denebilir.
Hesaplamalar göre 1 ton şeker yaklaşık 6.5 ton pancardan elde edilir. Bir anlamda 1 ton beyaz şekerin hammadde maliyetinin ham karşılığı (6.5X2523): 17 000 TL olacaktır. Buna işletme, personel ve diğer girdiler eklenirse bir fabrikaya 1 ton şekerin toplam maliyeti 30-35 000 TL’yi bulabilir. Buna nakliye, stok, satıcı kârı da eklenince 1 kg şeker tüketiciye 45-50 TL bandında satılması normal sayılmalıdır.
Gelelim şeker pancarının üretim maliyetine.
30-40 sene evvelinde pancarının dekara veriminin 3.5-4.0 ton kadar olduğunu iyi biliriz. Hatta o zamanlarda dekara verimi 5.5-6.0 tona nasıl çıkarırız diye çok tartışırdık. Gelinen duruma göre Avrupa çiftçisinin verim ortalamalarına yenilerde ulaştık, diyebiliriz.
Yine O zamanlarda masrafları ortalama verim üzerinden ele alır, mazot ve gübre ve nakliyenin düşük olması ile dekara maliyeti 2.0-2.5 ton olarak ele alırdık. Ancak günümüzde yüksek maliyette gübre ve mazota, sulamada enerji de girince, dekara maliyet 4.5-5.0 tonlara ulaştı. Gelinen durumda dekara verim 4-10 ton arasında değişse de ortalama verim 6.0 ton civarındadır. Verimin bölgelere göre değişmesinin sebebi bölgenin yağışı, toprak yapısı ve sulama imkânlarından kaynaklanmaktadır.
Bir manada verimi 4 ton olanın üretim masrafı 2 ton, 10 ton olanın ise 6 ton (Ülke ortalaması)dur. Bu önemli bir konudur. Sulama suyunun giderek düştüğü Orta Anadolu’da 10 ton verimin masrafının 6 ton olması birazda üretim yanlışlarından kaynaklanmaktadır. Aşırı sulama ve gübreleme yerine ekonomik olanını yapıp dekara 8 ton alınsa dahi, üreticinin kârı daha fazla olacaktır. Diğer bir ifadeyle ortalama verimin 2 ton artırılması için harcanan para bir anlamda boşa giden paradır.
Diyelim ki dekara 10 ton, polar ile birlikte 30 bin TL alan üreticinin cebinde 12 bin TL kalacak. Masrafı kısarak poları yükselten, nakliyeyi düşüren, tarlası yormayan; su enerji ve gübreden tasarrufla 8 ton alanın da cebinde de 12 bin TL kalacaksa; ikinciyi tercih etmek daha doğru bir tercih olacaktır.
Her ne kadar pancar fiyatı düşük görülse de, konu tüketici açısından da ele alınmalıdır. Hammadde artarsa, şeker maliyeti de artar. Enflasyonist ortamların en büyük meselesi de maalesef budur. Mevcut durumda beyaz şekerin kilosu ortalama 35 TL civarındadır. Buna göre dahi % 30 bir zam oranı ile şekerin kilosunun önümüzdeki sezonda 45 TL ye satılması gerekmektedir.
Ağız tadıyla pancarımızı sökelim, ağız tadıyla da şekerimizi tüketelim temennisiyle, kalın sağlıcakla.