Bu yazımızda sözde Ermeni soykırımı tartışmaların başlangıcını teşkil eden Tehcir Kanunu hakkında bilgi vermeye çalışacağız. İlerleyen günlerde Ermeni çetelerinin Türklere yaptığı katliamlar hakkında da yazılarımız olacak inşallah. Öncelikle nedir bu “Tehcir Kanunu?” sorusunun cevabını vermeye çalışalım.
Bilindiği üzere Birinci Dünya Savaşı başladığı zaman Osmanlı Devleti, Almanya’nın yanında savaşa katılmıştır. Savaş öncesi Ermenilerde kıpırdanmalar görülmüş ve 1914’te Erzurum’da toplanan Taşnak Sutyun Kongresinde alınan karar sonucunda ermeni komitacılara şu talimat verilmiştir: “Rus ordusu Osmanlı sınırından ilerler ve Osmanlı askeri geri çekilirse her tarafta birden eldeki silahlarla ayaklanılacak ve Osmanlı ordusu iki ateş arasında bırakılacak!”
İstanbul’da toplanan Ermeni Milli Komitesi ise, Osmanlı Hükümeti’ni kuşkulandırmamak için, göstermelik olarak, savaşta Osmanlı’nın yanında olma kararı almıştır.
Osmanlı’nın 2 Ağustos 1914’te seferberlik ilan etmesini fırsat bilen Ermeniler faaliyetlerine başladılar. Askere çağırılanlar katılmamaya daha önce askere alınanlar ise firar etmeye başladı. Ermeni komitaları Osmanlı-Rus sınırını geçerek Rusların desteğiyle oluşturulmuş çetelerin başına geçtiler. Ayrıca Osmanlı ülkesinin dört bir tarafından bu çetelere katılımlar oluyor, Rus ordusu içinde Ermeni alayları oluşturuluyordu. Birinci Dünya Savaşı başlayınca bu çeteler Müslüman köylerini basarak halkı katletmeye başladı.
Savaş sırasında ilk ayaklanma Zeytun’da (Maraş) başladı (25 Mart 1915). Ermeniler seferberlik ilanını umursamamış, vergilerini vermemeye, askere gitmek isteyen Müslüman halkın önünü keserek katletmeye, para ve mallarını yağmaya başlamışlardır. Zeytun’da başlayan bu isyanı Kayseri, Erzurum, Elazığ, Diyarbakır, Sivas, Trabzon, Ankara, Yozgat ve Van isyanı izlemiştir. Bu isyanlara ek olarak İzmit’te Rus filosunun Ereğli’yi topa tuttuğu sıralarda İzmit ve Adapazarı’nda bulunan Ermenilerin casusluk yaptığı da bilinmektedir.
Ermeniler tarafından çıkarılan isyanların en önemlilerinden biri de Van isyanıdır (15 Nisan 1915). İsyan Osmanlı’nın tehcir (zorunlu göç) kararını almasındaki en önemli nedenlerden biridir. Bu isyanda bölgedeki Müslüman halk çok zor durumda kalmış ve Rusların Van’a girme tehlikesi ortaya çıkmıştır. Bu sırada Van dışından gelen Ermenilerle, Van’daki Ermeniler birleşerek şehirden kaçmayı başaramayan 20bin Müslümanı katletmiştir. Tehcir Kanunu’nun çıkarılmasında etkili olan diğer önemli olaylar ise Bitlis, Muş, Diyarbakır’daki Ermeni terör faaliyetleridir.
Osmanlı Hükümeti’nin bütün iyi niyetine rağmen ülkede Ermeni olaylarının giderek yoğunlaşması, savunmasız kalan Müslüman kadın, çocuk ve yaşlılara ermeni saldırılarının artması ve ordunun birçok cephede savaş halinde bulunması nedeniyle mahalli isyanların topyekûn ihanete dönüşmemesi için cephe gerisinin emniyete alınması ihtiyacı doğmuştur.
Osmanlı Hükümeti son insanı çare olarak savaş bölgesindeki halk ile Osmanlı Devleti’ne karşı casusluk ve hıyanetleri görülenlerin ayrı ayrı veya birlikte savaş bölgelerinden uzak yerlere “sevk ve iskân” etmek için 27 Mayıs 1915’te “Tehcir (Zorunlu Göç) Kanunu” çıkarılmıştır.