Gazeteler Mr. de Bornier'nin, "Muhammed" isimli bir eserinin Comedie Français'de sahneye konulmaya hazırlandığını bildirmektedir. Bu eser İslâmiyet aleyhtarı bir düşünceyle yazılmış olduğundan menolunması için gerekli teşebbüste bulunmanız ricasıyla.
Paris Sefiri Esad Paşa, hemen ertesi günü telgrafla cevap vermiştir:
Esad Paşa'dan Said Paşa'ya, Telgraf. Paris 18 Ağustos 1888, 148 sayılı telgraf alınmıştır.
Nezdinde gerekli teşebbüslerde bulunduğum Hariciye Nâzırı konuyu kabine arkadaşı Maarif Nazırı ile görüşmek vaadinde bulunmuş ise de, Ekselansları, piyesin oynanmasının yasaklanmasının mümkün olabileceğini sanmadığını belirtmiştir.
Nazırdan alacağım kesin cevabı Zat-ı Devletlerine telgrafla arz edeceğim.
Esad Paşa, altı gün sonra, Said Paşa'ya Fransız Hariciye Nazırından aldığı cevabı tellemiştir:
Esad Paşa'dan Said Paşa'ya telgraf. Paris 18 Ağustos 1888. 148 sayılı, telgrafıma ektir.
Hariciye Nazırı, Maarif Nazırı'nın Bornier ile temas ettiğini, piyeste bazı değişiklikler yapmak vaadini aldığını ve eserin bu yıl oynanmayacağını söylediğini bildirmiştir. Aradan bir yıl yedi ay geçmiştir. 1890 Mart’ındayız. Komedi Fransez piyesi programına almış ve provalarına başlatmıştır.
Bu müddet zarfında Sultan Abdülhamid'in, bizzat, Fransız Sefiri Kont Montebella ile meseleyi görüştüğünü ve piyesin oynatılmasının yasaklanması hususunda ısrar etmiştir.
Fransız Sefirinin de, Hünkâr'ın arzusunun yerine getirildiğini ve piyesin hükümet kararı ile yalnız Komedi Fransez de değil, bütün Fransız tiyatrolarında sahnelenmesinin yasaklandığını, Hariciye Nazır Said Paşa'ya yazdığı özel mektuptan anlıyoruz!
22 Mart 1890 Cumartesi akşamı tarihini taşıyan Mektupta, Fransız Sefirinin yazdıklarını bir sonraki yazımızda açıklayalım.
(Devam edecek…)