TARİHE YOLCULUK (230)
UKID BAŞKANI ÇELEBİ: “Çin CGTN adlı televizyon yayınıyla sekiz yüz milyon insana ulaşacak bir yayını hayata geçiriyor. Katılımcı ülkelerden her yıl 10 bin öğrenciye burs imkânı sağlanacak. Türkiye ve Türkler bu projeye kayıtsız kalamaz.”
Doğu ve batı pazarlarını birbirine bağlayan, muazzam zenginlikleri teşvik eden ve kültürel ile dini gelenekleri birbiriyle buluşturan ilk küreselleşme dalgalarından birinin merkez üssü Türkistan idi. Orijinal İpek Yolu, günümüzde Kırgızistan, Tacikistan, Kazakistan, Özbekistan, Türkmenistan ve Afganistan'ın da yer aldığı Türkistan ülkelerinde ticaret ağı kuran Çin Hanedanı'nın (MS 206 - MS 220) batı yönünde genişlemesi sırasında ortaya çıktı. İpek Yolu Hindistan’ın güneyinden en sonunda Avrupa’ya doğru uzandı. Çin, altın ve diğer değerli metaller, fildişi ve cam ürünleri alırken değerli Çin ipekleri, baharatlar, yeşim taşı ve diğer ürünler batıya doğru taşındı.
Batı için karanlık olan “Orta Çağ, Anadolu için bir gelişim ve değişim dönemidir. Selçuklu döneminin Anadolu’nun tarihi coğrafyasında izlerini en iyi biçimde günümüze taşıyan kültürel mirası ise kervansaraylar olmuştur.” Düşünebiliyor musunuz Sivas ile Kayseri arasında 24 kervansaray yapılmıştır. Çin’den sadece mal gelmemiştir. O dönemin teknolojiyle birlikte kültürler de gelmiştir. Bizans ve Haçlılar, Doğu’dan çok şey öğrenmiştir. Büyük kaleler yaparak savunma yapmayı öğrenmişler ve mimaride sivri kemerler yapmasını da öğrenmişlerdir. Selçuklular, kervansaraylarla tacirlerin güvenliklerini de sağlıyor ve hatta onları mallarıyla birlikte sigortalatarak zayi olmaları halinde zararlarını da karşılıyordu. Türkiye İpek Yolu güzergâhındaki kervansaraylar ve hanlar mimari açıdan da Türk-İslâm kültürünün günümüze kadar gelen karakteristik yapı özelliklerini taşıması bakımından da son derece önemlidir. “Bu yapıların kullanımında “Ulak” adı verilen habercilerin de kullanılması organize bir devlet sisteminin ülke bütünün de oluşturulmaya başlandığını göstermesi” açısından kervansaraylar, Selçuklu devleti için ifade ettiği anlamlardan birisi de savunma ve ülke güvenliğinin sağlanmasına yönelik büyük katkılar da yapmıştır.
KÜRESELLEŞMEDE GÜÇ MÜCADELESİ
Çin 'in 900 milyar dolarlık Yeni İpek Yolu projesi herkese fayda sağlayacak olan "küreselleşmenin yeni bir çağının" fitilini de ateşlemektir. Çin Devlet Başkanı Xi Jinping, 2013 yılında dış ticareti kolaylaştıracak, istikrarlı enerji tedariği sağlayacak, Asya altyapı gelişimini teşvik edecek ve Pekin'in bölgesel etkisini güçlendirecek olan Çin liderliğindeki bir İpek Yolu için kendi vizyonunu açıkça dile getirmişti. Pekin, 68 ülkeye altyapı için 8 trilyon dolara yakın borç vereceklerini açıklamıştı. Hindistan, Rusya, Endonezya, İran, Mısır, Filipinler ve Pakistan'a gönderilen ve 62 ülkeyi içine alan bir proje olan Yeni İpek Yolu’ndan en çok Pakistan, Çin’le yaptığı ekonomik antlaşmalar gereği 46 milyar dolarlık yeni yollar, köprüler, rüzgâr çiftlikleri ve diğer Çin destekli altyapı projelerinden yararlanacak.
Çin stratejisi iki yönlü bir çaba olarak düşünülebilir. İlki, Türkistan üzerinden kara altyapı gelişimine odaklı "İpek Yolu Ekonomik Kemeri" iken, ikincisi Hint Okyanusu ve İran Körfezi'nden Deniz İpek Yolu’nun deniz taşımacılığı rotalarının genişletilmesini öngörüyor.
Yâni Yeni İpek Yolu’yla Türk Cumhuriyetleri boyunca, hem batıdan, hem de güneye doğru, Pakistan'a, Hindistan'a ve demiryollarına, enerji boru hatlarına, karayollarına ve aerodinamik sınır geçişlerine ilişkin geniş bir ağ oluşturulmak isteniyor.
BÖLGEDEKİ ÇİN GİRİŞİMLERİ…
Xi, 2014 yılında Kazakistan ile 30 milyar dolar, Özbekistan'da 15 milyar dolar ve Kırgızistan ile 3 milyar dolarlık anlaşmalar imzaladı. Buna ek olarak Sri Lanka'daki Colombo limanını yenilemek için 1.4 milyar dolar harcadı. Kasım 2014'e kadar Çin, 40 milyar dolarlık İpek Yolu Fonu'nun kurulmasını da ilân etmişti. 2015 yılında Çin, başlangıç sermayesinde 100 milyar dolar hedefleyen Asya Altyapı Yatırım Bankası'na (AIIB) ilişkin planları tamamladı. Amerika Birleşik Devletler'in muhalefetine rağmen AIIB, Birleşik Kırallık (İngiltere), Almanya ve Avustralya gibi ABD müttefikleri dahil olmak üzere 57 kurucu üyeyi cezbetti. AIIB'ye karşı ABD'nin olumsuz tepkisi, bazı ABD'li politika yapıcıların, Çin'in çabalarının Dünya Bankası gibi Batılı kurumları aşağılatacağından ve bölgesel güvenlik ve ekonomik paktı olan Çin liderliğindeki Şanghay İşbirliği Teşkilatının (SCO) etkisini azaltacağından endişe duyduğunu da belirtmişti.
“TÜRKİYE PROJEYE KAYITSIZ KALAMAZ”
Hollanda Amsterdam’da Türkevi Topluluğunun organizasyonunda gerçekleştirilen ve Yeni İpek Yolu projesinin ele alındığı o toplantıda Uluslararası Kalkınma ve İşbirliği Derneği Başkanı Musa Serdar Çelebi, “Bir Kuşak ve Bir Yol İnisiyatifine dikkat çekerek özetle şu görüşlere yer vermişti: “Yeni İpek Yolu Projesi 60’a yakın ülkeyi direk ve dolaylı şekilde ilgilendirmektedir. Proje Aysa, Afrika ve Avrupa kıtalarındaki ülkeleri birbirine bağlayan medeniyet, ekonomik ve kültürel iletişimi hedeflemektedir. ‘Bir Kuşak ve Bir Yol’ inisiyatifi diye adlandırılan bu proje kıtalar arası kara, deniz, hava ve demir yolları ve tabiki siber alanda da işbirliklerini öngörmektedir. Çin bu çerçevede CGTN bir televizyon yayınıyla sekiz yüz milyon insana ulaşacak bir yayını hayata geçiriyor. Katılımcı ülkelerden her yıl 10 bin öğrenciye burs imkânı gibi bir çok getirisi olacak. Türkiye ve Türkler bu projeye kayıtsız kalamaz.”
YARIN: Türkiye Yeni İpek Yolu’nun neresinde?..