Macaristan-Budapeşte-2

Budapeşte, Macaristan'ın başkenti ve en kalabalık şehridir. Şehir sınırları içinde yaşayanlara göre Avrupa Birliği'nin dokuzuncu en büyük ve Tuna nehri üzerindeki ikinci en büyük şehirdir. Şehrin merkez nüfusu 1.7 milyon, hem şehrin, hem de ilçe olan Budapeşte’nin nüfusu ise 3.3 milyon kadardır. Bu değer Macaristan toplam nüfusunun %33'üne tekabül etmektedir.

Budapeşte'nin tarihi, Roma kenti Aquincuma dönüşmesiyle başlamıştır. Macarlar bölgeye 9. yüzyılın sonlarında gelmiş, ancak bölge 13. Yüzyılda Moğollar tarafından yağmalanmıştır. Yeniden kurulan Budin, 15. yüzyılda Rönesans hümanist kültürünün merkezlerinden biri haline gelmiştir. 1526 yılındaki Mohaç Savaşı'ndan itibaren yaklaşık 150 yıl süren Osmanlı yönetiminde kalmıştır. 1686'da Budin, Osmanlı egemenliğinden kurtulup bağımsızlığını kazandıktan sonra 1873'te Buda, Öbuda ve Peştenin birleşmesinden sonra Pest-Buda küresel bir şehir olmuş ve yeni başkente Budapeşte denilmiştir.

Budapeşte I. Dünya Savaşı ardından 1918'de dağılan büyük bir güç olan Avusturya-Macaristan İmparatorluğu'nun ortak başkenti idi. 1848 Macar Devrimi ve 1945 Budapeşte Savaşı'nın yanı sıra 1956 Macaristan Ayaklanmasının da odak noktası olan şehirdir.

Budapeşte; ticaret, finans, medya, sanat, moda, araştırma, teknoloji, eğitim ve eğlence alanlarında güçlü yönlere sahip küresel bir şehirdir. Macaristan'ın finans merkezi olan Budapeşte aynı zamanda Avrupa İnovasyon ve Teknoloji Enstitüsü'nün, Avrupa Polis Koleji'nin ve Çin Yatırım Teşvik Ajansı'nın ilk yurtdışı ofisinin merkezidir. Budapeşte'de 40'tan fazla kolej ve üniversite bulunmaktadır.

Budapeşte'nin Tuna Nehri boyunca uzanan merkezi bölgesi UNESCO Dünya Mirası Alanı olarak sınıflandırılmıştır ve Macaristan Parlamentosu ve Budin Kalesi de dâhil olmak üzere birçok önemli klasik mimari esere sahiptir. Şehirde ayrıca yaklaşık 80 jeotermal kaynak, en büyük termal su mağara sistemi, dünyanın ikinci büyük sinagogu ve üçüncü büyük Parlamento binası bulunmaktadır. Senede yaklaşık 12 milyon uluslararası turisti çekerek Avrupa'da oldukça popüler bir merkez durumundadır.

Son seyahatimde Tuna Nehrinin hemen kenarında ki bir termal otelde kalmıştım. Oldukça büyük ve lüks olan otelde Avrupa’nın ileri gelen zenginlerinin kalırmış. Yüzmeyi ve saunaya sevmeme rağmen giyilen kıyafetler bize benzemediği gibi, öyle havlu-peştamal bile vermemeleri dikkatimi çekmişti.

Kanuni tarafından 1526'da fethedilen ve o zaman ayrı birer şehir olan Budin ve Peşte, 150 senelik Türk hâkimiyetinde, Karadeniz üzerinden Tuna yoluyla İstanbul'dan nispeten kolay ulaşılan bir beylerbeylik merkezi olduğundan kolayca Türkleşmişti. Ticaret yollarının birleştiği bir yerde bulunan Budin ve Peşte, kurulan çeşitli vakıflar ile Orta Avrupa şehrine bir Osmanlı iskân merkezi olmuştu.

1662 da Evliya Çelebi’nin ziyaretinde, Buda’da 25 cami, 47 mescit, 12 medrese, 16 mektep, 2 hamam, 8 kaplıca, 9 han, 1 saat kulesi ve 1 bedesten bulunduğunu bildirir. Bunların çoğu bugün olmasa da Sokullu Mustafa Paşanın yaptırdığı Mustafa Paşa Camii ve Türbesi, Mimar Sinan’ın eseridir. Peşte daha düz alanda kurulu ve Tuna’nın Doğu bölümünde, Budin ise daha yüksek alanda kurulu, şehrin Batı Bölgesinde yer alır. Budin ve Peşteyi birbirine bağlayan ilk kalıcı köprü olan Zincirli Köprü 1849'da açılmıştır. Buradan geçmek turistlere zevk vermektedir.

İkinci Dünya Savaşında büyük zarar gören Budapeşte fabrikan ve meskenlerin neredeyse tamamı ya yıkıldı ya da hasar gördü. 1945'te Sovyetler Budapeşte'ye girdiğinde nüfus hayli azalmıştı. Şehrin inşası uzun sürdü ve 1950'de çevredeki köy ve ilçelerin katılmasıyla genişletildi.

Şehrin Tuna üzerinde her zaman önemli bir kavşak noktası olması, sanayileşme öncesinde yapılan merkezî demiryolları ve ülkeye dağılan yolların merkezinde bulunması Budapeşte'nin gelişmesinde önemli oldu. 1970'lerde metro ulaşım sistemi kuruldu. Ülkenin en iyi okulları, Bilimler Akademisi, Orta Avrupa Üniversitesi (Central European University) ve araştırma enstitüleri Budapeşte'dedir.