Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM), uluslararası bir teşkilat olan Avrupa Konseyi'ne bağlı olarak 1959 yılında kurulmuş ve şu anki yapısı ile 1 Kasım 1998 yılında yürürlüğe girmiş, Fransa'nın Strazburg şehrinde bulunan uluslararası bir mahkemedir... 

47 Avrupa Konseyi üyesinin yargı yetkisini tanır. Avrupa Birliği'nin günümüzde Avrupa Konseyi'ne ait bayrağı kullanıyor olması çeşitli kafa karışıklıklarına yol açtırsa da, sonuçta insan hakları mahkemesi işte!

Bir kişinin AİHM'ye başvurabilmesi için öncelikle kendi ülkesinde hakkını araması, yani iç hukuk yollarını tüketmesi gerekiyor. Kişiler, iç hukukta haklarını aradıktan sonra olumsuz çıkarsa, 6 ay içinde yazılı olarak Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi'ne başvurabilir. 

Mahkemenin yargı dili İngilizce veya Fransızcadır. Ancak başvuru, konsey üyesi devletlerin birinin diliyle (örn. Türkçe) de yapılabilir. Mahkeme, yapılan başvuruların ön koşullarının yerine getirilip getirilmediğini inceler, bir eksiklik görmezse başvurunun esastan incelenmesine karar verir. 

Ön koşulları taşımayan başvuruların reddine karar verilir. Bu karar kesindir, karşı başvuru yolu yoktur. Mahkeme, ön koşullar açısından kabul edilebilirlik kararı verdikten sonra esas hakkında karar vermeden önce, taraflara 'dostane çözüm' önerebilir. 

Taraflar kendi aralarında uzlaşır ve bu uzlaşmada mahkemece benimsenir ise başvuru sonuçlanmış olur. Dostane çözüm yoluyla da bir sonuca ulaşılamamışsa, mahkeme başvuruyu esastan inceler, tarafların yazılı görüşlerini alır. 

Gerekli görürse duruşma yapar, tanık dinler, keşif yapar. Mahkeme, başvuru sahibinin sözleşmede tanınan bir hakkının devlet tarafından ihlal edildiği kanısına varırsa hakkaniyete uygun bir surette, zarar gören tarafın tatminine hükmeder. 

Yani Mahkeme, tazminatı devletin ödemesine karar verir. Mahkemenin kararlarının uygulanıp uygulanmadığı Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi tarafından denetlenir. Her neyse devletine sözünü geçiremeyenin yolu, AİHM…

Selam ve muhabbetle…