4000 YIL SAVAŞSIZ NASIL YAŞADILAR?

TARİHE YOLCULUK (78)

4000 YIL SAVAŞSIZ NASIL YAŞADILAR?

Dünya Miras Listesi’nde yer alan Çatalhöyük’te insanlar, 4000 yıl boyunca şiddet ve savaş olmadan nasıl yaşadı? İbni Haldun “coğrafya kaderdir” diyor ya. 9000 yıl önce Konya Ovası ve bu topraklar acaba nasıldı?

İngiliz Arkeolog James Mellaart ve ekibi tarafından 1960’lı yıllarda keşfedilen Çatalhöyük’te, Stanford Üniversitesinden İngiliz Arkeolog Prof. Dr. Ian Hodder başkanlığındaki kazılara yeniden başlandı. 2018’de 25. senesini dolduracak olan bu kazı çalışmalarını belki de yeni gelecek olan bir İngiliz arkeolog başkanlığında tekrar devam edecek.

Çatalhöyük’te 9000 yıl önce üstten girilen, birbirlerine bitişik kerpiç evlerde yaşayan insanların sosyal yapısı, beslenme ve giyim şekilleri gibi çeşitli konular hâlâ araştırılıyor. Çatalhöyük’te yapılan kazıların bu yıl 25. yılına girdiğini ve bugüne kadar birçok bilginin ortaya çıkarıldığını söyleyen Hodder, Çatalhöyük’te şimdiye kadar beslenme, sosyal ve ticari ilişkiler ile ilgili bulguları ortaya çıkardıklarını belirtiyor. Tarihinin 9.000 yıl öncesine dayanması, geniş bir alanı kapsaması ve ilk kez Ortadoğu’nun dışındaki bir yerde Konya’da yerleşmiş bir hayat bulunduğu için Çatalhöyük’ün oldukça önemli bir yerleşim olduğunu ifade eden Hodder, “Çatalhöyük çok istikrarlı bir toplumdu. Savaş ya da çatışma olmaksızın 4.000 yıldır barış içinde yaşıyorlardı. Bir toplumda birlikte yaşamak önemlidir. Bireyselcilik ön plana çıkmamıştı. Onların bir lideri değil ortak bir yaşamları vardı. Akrabalığa dayalı ilişkiler yaygın değildi. Biyolojik aileler birlikte yaşamadı toplumdaki diğer insanlarla yaşıyorlardı. Genetik olarak karışıklardı ve büyük bir aileydiler.” diyor.

İngiliz arkeoloğun bu sözleri bizim arkeologlarımız tarafından da elbette tartışılmalıdır.

Hayvanların bile bir lideri varken, bundan 9000 yıl önce Çatalhöyük’te bir arada yaşayan 6 bin, bir diğer rivayete göre 8 bin insanı çatışmasız, savaşsız bir şekilde bir arada yaşamaya sevkeden ve onları bir arada tutan kuvvet acaba neydi?

Elbette bu topluluğun bir lideri muhakkak vardır. Lidersiz bir toplum hiç olur mu? En basitinden Afrika’daki kabilelerin bile birer liderleri var. Amerika’nın yerli halkı olan Kızılderililerin bile “Oturan Boğa” adında bir liderleri ve reisleri varken Çatalhöyük’te yaşayan insanların mı liderleri olmayacak…

Genetik olarak karışık olan Çatalhöyük toplumunu bir arada tutan acaba neydi?

Büyük bir aile olduklarına göre bu toplumda akrabalığa dayalı ilişkiler acaba nasıl ve ne şekilde işliyordu? Bütün bunların elbette ilmî ve bilimsel bir izahı olması gerekiyor.

Çatalhöyük toplumunu savaşsız, şiddetten uzak bir şekilde 4000 sene bir arada yaşamaya zorlayan otorite, adalet mekanizması neydi?

Binlerce sene savaş yapmadan, birbirleriyle çatışmadan yaşayan bir toplum hür ve hoşgörülü bir toplum olmakla birlikte aralarında ya akrabalık bağları çok sıkı ya da adalet mekanizması gayet iyi kurulmuş ve tıkır tıkır işleyen ve/veya işletilen bir toplumdu.

Bu İnsanlar Çatalhöyük’e Nereden Geldi?

Kazı çalışmalarına asistan olarak başlayan Hodder, kazı çalışmalarının bittiğini ve bundan sonra Çatalhöyük’te daha değişik çalışmaların başlayacağı müjdesini de vererek şu ifadelere yer veriyor: “Kazılarla ilgili uzman ekipler oluşturuluyor. Her ekip 32 uzmana sahip olacak ve farklı sorulara cevap arayacak. Örneğin, bu çağda bu insanlar ne yemek yedi? Nereden geldiler? Kendilerini genetik olarak koruma yöntemleri neydi? gibi sorulara cevap bulmaya çalışacaklar.”

Bulunan tahıl yığınlarına bakıldığında tarımın, Çatalhöyük’te ekonominin temelini oluşturduğunu açıkça görülmektedir. Yerleşmenin düzenli aralıklarla taşan bir nehrin kıyısında kurulmuş olması da sulu tarımın yapılabilirliğini akla getiriyor.