Delibaş Mehmed Konya’yı nasıl oluyor da basıyor?..

TARİHE YOLCULUK (101)

MEHMET ŞÜKRÜ BEY: “Bu Delibaşı denilen adam Bozkır hadisesine iştirak etmiştir. Ve Hükümet nazarında tanınmayan adam değildir. Bu adam nasıl olur da Hükümetin itimadını haiz olarak asker topluyor, sonra da Konya’yı basıyor. Bu kadar basiretsizliğin acaba sebebi nedir?

Cellât Osman Asılarak Cezasını Buluyor

Kasap Osman, Ilgın’dan Kadınhan’a geçmiş, orada da birkaç kişi asarak mal’um icraatına girişmişti. Geldiğinin ikinci günü eline bir gazete tutuşturmuşlardı. Gazete, Cellât Osman’ın zulüm ve katliamından bahsediyor, şayet Konya’ya gelecek olursa; Konyalıların topyekûn şehri terkederek hicret edeceklerini yazıyordu.

Bunu okuyan insan kasabı hiddetinden köpürmüş derhal bir kâğıt kalem istemişti. Valiye:

“Bütün maiyetiyle ve sehbası ile Konya’ya geleceğini evvelâ kendisini, sonra da eşraftan bin kişiyi asacağını ve hemen hareket etmek üzere olduğunu” yazmış, mektubu göndermiş, hakikaten Konya’ya gelmek üzere hazırlıklara başlamıştı. (Emekli Yarbay Abid Zeren’in notları).

Haber Konya’ya gelir gelmez, şehirde umumi bir telâş baş göstermişti. Vali mektubu Miralay RafetPaşa’ya göstermiş, Rafet Bey, Kadınhanı’na derhal bir tel çekerek, Afyon’a dönmesini şiddetli bir lisanla emretmişti. Bu emir karşısında hiçbir şey yapamayan cellad Afyon’a dönmeğe mecbur kalmış, bilâhare Ankara’ya çağrılarak İstiklâl Mahkemesi’nde hesap vermiş, asılmak suretiyle yaptıklarının cezasını çekmiştir.”

Bütün Konya Halkının Tutuklanmasına…

İstiklâl Mahkemelerini ise, bu yazının son bölümünde ele alarak “Bütün bir Konya Bölgesi irticaya müsait bir bölge olduğundan gericiliğe müsait bir zemin oluşturulduğundan Konya halkının bütünüyle tutuklanmasına…” nasıl karar verildiğini, üç günde 305 kişinin nasıl idam edildiğini de, TBMM Arşivi kayıtları ve belgeleriyle birlikte dile getirmeye çalışacağız.

Konya’daki hadisler Büyük Millet Meclisi’nde de yankılar yapmıştı. Bursa Mebusu (milletvekili) Operatör Emin Bey, hadisenin mahiyeti ve seyri hakkında, Dahiliye Vekiline bir rapor sunmuş, bu rapor 19 Ekim 1920 tarihinde Meclis toplantısında, Dahiliye Vekaleti (İçişleri Bakanı)Vekili Dr. Adnan Adıvar tarafından şu şekilde cevaplandırılmıştı:

“-Efendim, birçok sualler var. Onlara birer birer cevap verelim. İlk sual Konya hadisesi hakkında Operatör Emin Bey’in.. Müsaade ederseniz, oradan başlayalım. Efendim, Konya hadisesi hakkında geçen gün biraz izahat vermiştim. O günden beri vaziyet daha ziyade inkişaf etti ve daha çok malumat sahibiyiz.

Onun için biraz daha tafsilât verebileceğiz. O zaman vak’anın sureti hudusunu arzetmiştim. Sonra Vali Bey’le muhabere tesis edildi. Vali Bey’den ilk aldığımız raporda bazı tafsilât vardır ki, resmî haber diye telâkki edilemez. Onun için bu babta resmî tafslat vereyim.”

Vali Haydar Bey’in Konya İsyanı’yla ilgili raporu okunduktan ve Konya civarında diğer ayaklanmalarla ilgili epey bir tafsilat verildikten sonra Afyonkarahisar Milletvekili Mehmet Şükrü Bey, şu suali soruyor:

“-Bu Delibaşı denilen adam Bazkır hadisesine iştirak etmiştir. Ve Hükümet nazarında tanınmayan adam değildir.

Bu adam nasıl olur da Hükümetin itimadını haiz olarak asker topluyor, ona itimat (güven) edildiği bir anda o Konya’yı basıyor, tecavüz ediyor. Bu kadar basiretsizliğin acaba sebebi nedir?”

Tetkik Heyeti

Meslis’te, Kona mebuslarından birkaçı kürsüye gelmiş ve Konyalıların masum olduğunu, değil Büyük Millet Meclisine karşı isyan etmek, Millî Mücadelenin başından beri bütün gücü ve kuvvetiyle millî dâvanın tahakkuku için çalıştıklarını, hadisenin Vali’nin idaresizliği yüzünden çıktığını, onun Delibaş gibi cahil bir adâma fırsat hazırladığını sağlam deliller ve tesirli bir lisanla izah etmişlerdi.

Bunun üzerine TBMM, Konya İsyanı’nın sebeplerini araştırmak üzere Konya’ya bir Heyet göndermeye karar vermişti. Bu Araştırma Heyeti’ne Çorum Milletvekilleri Farid ve Fuad, Sinap Milletvekili Şevket Bey’in katılmasını bizzat Mustafa Kemal Paşa istiyordu. Bunun için de Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne bir tezkere de vermişti. Tezkere üzerinde uzun ve büyük tartışmalar olmuş ve Abdülhalim Çelebi, heyette kendisinin de vazifelendirilmesini istemişse de, buna muvaffak olamamıştı.