TARİHE YOLCULUK (120)

• Ereğli, Beğdili, Homanlı, Tekeli, Avşar ve Varsak Türkmenleri/Yörüklerinin yoğun olduğu bir bölgedir. Günümüzde Bekdik Türkmenleri Ereğli’nin idaresinde ön plandadır.

Ereğli, geniş ovasıyla birlikte Hasan Dağı, Bor civarındaki Melendez Dağı, Karapınar Karacadağ’dan Hotamış Ovası dahil Karadağı da içine alacak şekilde çok geniş bir düzlüğü de ifade eder. Bu bataklık, sazlık ve sulak alanlara ne oldu?.. Çağlar boyunca ve ev kalıntılarının üstüne evlerin birikmesiyle birlikte Ereğli’de de pek çok höyükler meydana geldi. Arkeolojik kazılar yapıldığı takdirde Ereğli ve civarında yeni Çatalhöyükler bulunabilir mi?..

Ereğli, Karamanoğulları-Osmanlı arasındaki mücadeleye sahne olurken bundan son derece etkilenmiş, bölgeden Balkanlar, Karadeniz ve Kıbrıs’a mecburi iskânlar neticesinde demografik yapıda birtakım değişiklikler de meydana gelmiştir. Gerek Selçuklu ve gerekse Osmanlı dönemlerinde Ereğli ve civarı, ordunun savaş levazımatı sayılan at ihtiyacının Toroslardaki Atçeken oymaklarından karşılandığı biliniyor. İvriz’e doğru seyahat ederken geçtiğimiz köy ve kasabalarda atların yetiştirildiği haraları da gördük.

Türkmenlerin hakimiyetinde yeniden imar edilen Ereğli, gelenekleri ve görenekleriyle, kültürüyle sahip çıkılması gereken stratejik bir yerleşim yeridir. Konargöçer toplulukların yerleştiği bir bölge olan Ereğli, Beğdili, Homanlı, Tekeli, Avşar ve Varsak Türkmenleri/Yörüklerinin yoğun olduğu bir bölgedir. Bekdik boy olarak ilçede yoğun olduğundan dolayı Bekdik Türkmenleri Ereğli’nin idaresinde de ön plandadır. Bölgede yüzde 13 dolayında bir Kürt nüfus da bulunmaktadır. Bunun yanı sıra Balkanlar ile Kafkaslar’dan göç eden göçmen ve Suriye’den gelen muhacirler de bulunmaktadır.

ATÇEKENLER

Türkler'in Oğuz Boyu'nun, Bozoklar kolundan Gün Han oğlu Kayı Han neslinden topluluktur. Bu topluluğun onkunları Şahin'dir. Resmi kayıtlarda Tanrıdağı Türkmenleri veya Tanrıdağı Yörükleri olarak bilinir.

Konya bozkırları ve çevresinde yaşayan Tanrıdağı Türkmenlerine zamanla Atçeken denilmiştir. Atçeken ismi çok iyi ve cins atlar yetiştirdiklerinden dolayı verilmiştir. Büyük Selçuklu Devleti, Karamanoğulları Beyliği ordularında görev almışlardır. Selçuklu ve Osmanlı ordularına at yetiştirmişlerdir. Malazgirt zaferinden sonra Süleyman Şah komutasında Anadolu'ya girmişler ve Konya'ya gelmişlerdir. Konya'nın fethi ile Konya bozkırlarına yerleşen ilk Türk yörükleridir. Çoğunlukla Konya bozkırlarında konar-göçer yaşam sürdürmekteydiler.

Atçekenler’in yaşadıkları coğrafya genel olarak, doğu-batı doğrultusunda Aksaray - Akşehir, kuzey-güney doğrultusunda Ankara - Konya - Karaman arasında kalan Konya ovası, diğer bir ifade ile Konya bozkırları ve çevresidir. Bir kısmı Osmanlı İmparatorluğu döneminde Balkanlar'a iskan edilmiştir. Osmanlı’nın, Anadolu’da hakimiyetini engelleyen Karaman Beyliğinin ordu gücünü oluşturup ayakta kalmasını sağlamışlar ve Osmanlının himayesini kabullenmeleriyle Karaman Beyliğinin Osmanlı himayesine girmesinde rol oynamışlardır. O dönemlerde Karamanoğlu Beyliğini oluşturan 5 temel büyük aşiret vardı. Atçekenler yani Tanrıdağı Türkmenleride bunlardan birisiydi merkez olarak Konya bozkırlarının kuzeyinde bulunuyorlardı. Önceleri Osmanlıyı devşirme askerlerle Türk ve Müslüman topraklara girdikleri için çok eleştiren bu aşiret Konya'nın tamamen Osmanlı egemenliğine girmesine neden olmuştur. Fatih Sultan Mehmet tarafından Atçeken statüsü verilen bu aşiret Osmanlı İmparatorluğuna vergi yerine yetiştirdikleri atlardan vermişlerdir. Karamanoğlu Beyliği ve Osmanlı İmparatorluğu döneminde her türlü vergiden muaf tutulmuşlardır hatta Cumhuriyet dönemine kadar vergi toplamışlardır. Bu hanedan ordunun ihtiyacı olan atları yetiştirirdi.

Atçeken İsminin Verilişi

Bir rivayete göre ise Atçeken ismi bu yörüklere şu şekilde veriliyor; Tanrıdağı Türkmenlerinin başında İshak Bey vardı. Yavuz Sultan Selim Mısır Seferine giderken İshak Bey'in otağına gider. İshak Bey Yavuz Sultan Selime gereken izzet ve ikramda bulunur. Yavuz Sultan Selim: “ İshak Bey, seninle bir at yarışı yapalım” diyor. Yarışa başlıyorlar, İshak Bey'in atı padişahın atını geçmek istiyor. İshak Bey Padişaha karşı ayıp olmasın diye atın dizginlerini çekiyor. Bunu gören Yavuz Sultan Selim; “İshak Bey ne yapıyorsun atı serbest bırak diyor.” Bu destur üzerine İshak Bey atın gemini serbest bırakıyor ve padişahın atını geçerek yarışı kazanıyor. Otağa tekrar dönüldüğünde İshak Bey seyisine gizlice padişahın eğerini al, benim atın sırtına vur” diyor. İzzet-i ikramdan sonra padişah sefere devam edecekken kendi eğerinin İshak Bey'in atının üzerinde olduğunu görüyor. “Bu nice haldir İshak Bey ?” diye soruyor. Bunun üzerine İshak Bey; “Bir at değil mi padişahım, kabul buyurursanız benim size hediyem olsun ” der. Yavuz Sultan Selim de “Bundan sonra sizin adınız Atçeken Beyleri olsun” der. Atçeken Beyleri, Cumhuriyetin kuruluşuna kadar bulundukları bölgedeki vergileri devlet adına tahsil etmişlerdir.

İslam dinine ve Türk milliyetçiliğine aşırı bağlıdırlar. Günümüzde bu aşirete mensup olup Atçeken sıfatını soy isim olarak kullanan ailelerde vardır.

PAZARTESİ: Ereğli Ulu Camii ve düşündürdükleri…