TARİHE YOLCULUK (77)

‘Leoparın Hikâyesi’ henüz yeni başlıyor

• Çatalhöyük Araştırma Projesi’nin başını 1993’ten beri çeken İngiliz Profesör lan Hodder’in yazdığı ‘Leoparın Hikâyesi’ ise, kazı çalışmalarına göre henüz yeni başlıyor.

Prof. Dr. Lan Hodder, 1993 yılından beri Çatalhöyük Araştırma Projesi'nin başını çeken isim.

Stanford Üniversitesi'nde antropoloji bölümü profesörü olan Hodder, sahasında otoriter bir İngiliz antropoloğu. Araştırmalarından dolayı 2002’de, Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın “Türk arkeolojisine bilimsel katkıları”ndan dolayı aldığı ulusal bir ödülü de var. 1977-79 yıllarında Sudan’da Etnoğrafik saha çalışması da yapan lan Hodder, 25 yıllık bir proje olan ve İngiliz Academy, Ankara İngiliz Enstitüsü, National Geographic Topluluğu, Ulusal Bilim Vakfı, Avrupa Birliği, McDonald Arkeoloji Fonu, Stanford Üniversitesi, Newton Vakfı, Templeton Vakfı, Küresel Miras Fonu, Dünya Anıt Fonu tarafından malî destek gören Çatalhöyük Araştırmaları Projesi’nin başkanlığını yürütüyor.  Bu proje için yıllık kullanılan toplam fonlar ise; 450,000 ile 950,000 ABD doları arasında değişiyor.

‘LEOPARIN HİKÂYESİ’NDEN MAKSAT NE?..

Koç Üniversitesi Anadolu Medeniyetleri Araştırma Merkezi Danışma Kurulu üyesi de olan Prof. Dr. Hodder ismi üzerinde fazla durmamızın ve kendisini size tanıtmamızın nedeni ise, 9000 yıllık bir tarihe uzanarak Çatalhöyük’te 24 seneden beri yürütülen bir projeyi takip etmesidir. 2001’de İngiliz Arkeoloji Enstitüsü'nde Ankara, Londra, Türk Elçiliği, Londra ve British Museum'da dersler veren Lan Hodder, Oxford Arkeoloji Topluluğu ve Türk Toplumu Dersi Minnesota Bilim Müzesi'nde genel konferans ve Balkan Neolitik Dönemi Konferansı, Oxford’da Cardiff  Arkeoloji konulu konferansta Çatalhöyük oturumu gerçekleştirmenin yanı sıra “Arkeologlar için antropolojiye giriş” kitabından tutun çeşitli dünya dillerine çevrilmiş eserleri ile 2006’da yayımlanan Leoparın hikâyesi. Çatalhöyük gizemlerini açığa çıkarmak. Thames ve Hudson, Londra. (Tercüme Türkçe, İkinci baskı 2014, Üçüncü baskı 2017).” kitabına varıncaya kadar 10’un üzerinde telif eserlerinin yanında; “Neolitik bir toplumda işte din: hayati önemi olan konular” ve Arek Marciniak'la birlikte ele aldıkları “Çatalhöyük'ün montajı” tercüme kitapların yanında 1996’dan itibaren 2014 yılına kadar Çatalhöyük Araştırma Projesi kazılarıyla ilgili tutulmuş raporlar, araştırma yazılarının yanı sıra çeşitli uluslararası arkeoloji dergilerinde yayınlanmış çok sayıda bilimsel makaleleri de mevcut.

ÇATALHÖYÜK KAZILARINDAN NELERİ ÖĞRENDİK?

1961’de İngiliz arkeologların öncülüğünde başlayan Çatalhöyük Araştırmaları Projesi’nden başta çevre halkı olmak üzere biz Konyalılar, ve insanlarımız ile dünya insanlığı; günümüz kazı çalışmalarına gelinceye dek neleri öğrendik, öğrenebildik veya öğrenebildiler?

Bu sorunun cevabını vermek o kadar kolay değil elbette.

23 farklı ülkeden 36 alt disiplinde 160 araştırmacıdan oluşan bir ekip çalışmasından söz edildiğinde; 6 bin kişinin birbirine bitişik evlerde yaşadığı bir tepede ortaya çıkartılan tarım toplumuna ait değişik semboller ve bulgular, insanlık tarihi açısından büyük önem arzediyor. 1960'lı yıllarda Çtalhöyük’te yapılan erken kazılarda, tapınak ve rahip ile elit bir kesimin bulunduğunu ileri sürülmüştü. Yeni detaylı araştırmalar, Çatalhöyük’te yapılan kazılarda elde edilen tüm sembolizmin, ritüel, sosyal ve ekonomik bağların oluşturduğu karmaşık bir ağla birlikte eşitlikçi bir topluma tam olarak entegre edilmiş ev yaşamının bir parçası olduğunu göstermesi de oldukça düşündürücü. Bir yorumda“Evlerde gömülü olanlar mutlaka biyolojik bir akraba değil, evlerin üyeliği sıvalı ve süslü insan kafatası gibi nesnelerin ele geçirilmesi ve uygulanmasına bağlıydı. Gerçekten en net sonuçlarımızdan biri, tarih yapmanın Çatalhöyük'teki sosyal ağlar ve evlerin inşasında önemli bir bileşen olduğudur.” ifadeleri yer alıyor. Ayrıca site hakkındaki yeni belge ve bilgilerin, 2006’da The Leopard's Tale'de ve Cambridge Üniversitesi'nde Arkeolojik Araştırmalar için McDonald Enstitüsü tarafından ve UCLA'da bulunan Cotsen Enstitüsü tarafından yayınlanan 10 ciltlik kitapta ayrıntılı olarak ele alındığını da meraklılarına not ediyoruz.

YARIN: Çatalhöyük’te zirai toplumuna nasıl geçildi?