TARİHE YOLCULUK  (201)

• Oryantalizmin fikir babalarından olan Hollandalı Christiaan Snouck Hurgronje, 1880’de gittiği Hicaz’da “Abdulgaffar” adını alarak Mekke ve Medine’nin ilk fotoğraflarını çeken müsteşrik oldu.

Filistinli entelektüel yazarlardan Edvard Said, “Oryantalizm” adlı eserinde; “Oryantalizmden söz açmak genelde İngiliz ve Fransız uygarlığının bir hareketi, Hind ve tüm Doğu ülkelerinin yaşadıkları çağlar, kutsal kitaplarda adı geçen ülkeler, baharat ticareti, sömürgelerde kullanılan silahlar ve uzun sömürgecilik yüzyılları, şaşırtıcı bir bilimsel araştırmalar kitaplığı, oryantalizm konularında sayısız bilim adamı, profesyonel oryantalistler topluluğu, “Doğu” fikirlerinin bir araya gelişinden doğan karışık bir düzen, Doğu despotizmi, Doğu’nun duyarlılığı gibi çelişkili kavramlar, sayısız tarikat ve yollar, felsefe akımları, Avrupa’nın günlük yaşamı içinde faydalanılmaya çalışılan Doğu hikmeti ve düşüncesi gibi konulardan söz açmak demektir.” diyor.

Ona göre on sekizinci yüzyılın sonunda oryantalizm; Doğu’yu nesne olarak ele alan kurumların

tamamı, verilen beyanatlar, takınılan tavırlar, yapılan benzetmeler, bir cins öğreti, yönetim

şekli veya hükümet biçimi olarak tezahür eder. Bu anlamda oryantalizm, Batı’nın üstünlüğünü

devam ettirme ve Doğu üzerinde otorite ve egemenlik kurma girişimidir. Said’e göre oryantalizm, Batı’nın Doğu coğrafyasını ezmeye matuf hain bir “emperyalist komplosu” da değildir. Hâsılı “Oryantalizm estetik, bilimsel, ekonomik, sosyolojik, tarihe ait ve filolojik metinler aracılığı ile “aktarılmaya” çalışılan bir cins jeo-ekonomik görüşler bütünüdür. Oryantalizm coğrafî bir ayırım değil –dünya Doğu ve Batı olmak üzere eşit olmayan iki bölüme ayrılmıştır- bir seri ‘çıkarlar’ toplamıdır.” Emperyalist sömürgeci düşüncenin Doğu toplumlarında din sahasında yapılanması şeklinde tezahür eden ve Said’in deyişiyle; “Oryantalizmde, bilim, ideoloji ve emperyal yapılanma, o kadar entegre bir ahenk içinde sentezlenmiştir ki, gizli estetik bir harmoni oluştururlar”.

MÜŞTEŞRİK ABDULGAFFAR

Batı’nın Doğu üzerinde imalatını gerçekleştirdiği bir ürün olarak oryantalizm, oryantalistler tarafından İslam dünyasının birlik ve beraberliğini parçalamaya yönelik her türlü araştırma ve incelemeler bütünü. Bunun fikir babalarından biri olan ve sonradan “Abdulgaffar” adını alacak olan Hollandalı Christiaan Snouck Hurgronje, Hikmet İlim ve Sanat Derneği’nin Pazartesi Sohbetleri’nde dile geldi. Bu Batılı müsteşriğin İslâm âlemi ve Müslümanlar üzerine yazdığı iki yüze yakın kitabı ve mektupları da var. Bu adam “ihtida ettim” diyerek “Abdulgaffar” ismini aldıktan sonra bir misyon (görev) gereği 1880’li yıllarda Mekke ve Medine’ye gelerek Kâbe’nin ilk fotoğraflarını da çeken birisi. Prof. Dr. Fikret Karapınar, ‘Kur’an ve Sünnet İlişkisi’ni anlatırken “Kur’an Bize Yeter!” fikir ve düşüncesinin temellerinin İngiliz oryantalistler tarafından Hindistan’da atıldığını ve oradan Mısır’a sıçrayarak yayılma istidadı gösterdiğini söylemişti. Türkiye’nin de son 10-15 yıldır bu cereyanla karşı karşıya kaldığını ifade ederek daha çok İslamcı oryantalistlerin, “Batılı oryantalistlere rahmet okutacak düzeyde ve Kur’an ve sünnet ile hadis üzerine yapılan tartışmaların içine bakıldığında “anlamlandırmakta zorlandığını” da ifade etmişti.

Mekke fotoğrafçısı olarak tanınan Abdulgaffar’ın çektiği Mekke fotoğrafları 1888’de yayımlandı. Batı namına fotoğraflama metoduyla Doğu’yu okuma, belirleme ve tanımlamaya çalışan müsteşrik olarak tarihe geçti. Arap Yarımadası'yla ilgili çalışmalarında144 adet albüm plakalı kâğıdı ve 44 adet cam levhadan yararlanan Snouck Hurgronje, Hicaz’ın fotoğraflarını çeken ilk müsteşrik olarak tarihe adını yazdırdı.

YARIN: Şanlı Peygamberimizin örnek hayatı.