Dönbaba Mescidi ve Tahir ile Zühre Türbesi

• Abdülaziz Mahallesi’nde bulunan ve halk âşıklarından Tahir ile Zühre’ye izafe edilen Dönbaba Mescidi içerisindeki türbede yatanların kimler olduğu ise meçhul. Buraya Dönbaba Tekkesi denildiği gibi Arzu ile Kamber Tekkesi olarak da biliniyor.

Konya’nın Meram İlçesi’nde, eskiden Beyhekim Mahallesi’nde yer alan Türkiye Selçukluları dönemi eseri olan Dönbaba Mescidi, Abdülaziz Mahallesi’nde Amberreis Caddesi’ne yakın Konya Lisesi’nin arkasındadır. Türbe halk hikâyelerine geçmiş Tahir ile Zühre'ye aittir. Tuğla örtülü bir kubbe olarak yapılmıştır. Mescidin doğusunda tuğla moziyiklerle küçük portale oradan çapraz kubbeli bir dehlize oradan da bir kapı ile mescide geçilmektedir. Türbenin alçı relyeflerle süslü bir mihrabı vardır.

Mescid ve türbeyle ilgili olarak Konya Ansiklopedisi’nde şu bilgilere yer veriliyor:

“Konyalı’ya göre bu mescid, Sahip Ata Fahreddin Ali’nin darülhuffazı ve mescidi idi. Sahip Ata’nın evleri de burada bulunuyordu. Adını surun kapısına veren çeymeye de Kırk Çeşme derlerdi. Bu çeşmeyi de Sahip Ata yaptırmıştır. Mescid ve türbenin Selçuklular’ın son devirlerinden kaldığı tahmin edilmektedir (İ.Hakkı Konyalı, Konya Tarihi, 1964, s.516).

Mescidin alt kısımları düzensiz taşlarla üst kısmı ve kubbesi ise tuğla ile yapılmıştır. Asıl kapısı doğuya açılır. Bu kapı tuğla mozaiklerle süslü ve küçüktür. Buradan önce çapraz kubbeli bir dehlize sonra da bir kapı ile mescide girilir. Dehlizden türbeye bir pencere açılır.

Mescidin kandil yerinde siyah ve mavi çinilerle yapılmış göbek vardır. Mescidin mihrabı gösterişlidir. Tek ve sağır kubbesinde tuğlaların zikzaklı bir surette kullanılmasından güzel bir şekil ortaya çıkmıştır.

Mescidin solunda tuğladan küçük bir kubbenin örttüğü bir kısım vardır ki işte burası türbedir. İçinde yan yana duran iki ahşap sanduka, meşhur halk âşıklarından Tahir ve Zühre’ye izafe edilmiştir. Bu sandukaların başuçlarında erkek serpuşları görülür. Mâbedin hiçbir yerinde kitabesi yoktur.

Mescid plan itibariyle Sırçalı Mescid’e çok benzer. 1958 yılında yapılan onarımı sırasında zemininde çok sayıda çiniler bulunmuştur.

Türbede yatanlar yaygın olarak Tahir ile Zühre olarak bilinse de; bunların kim olduklarına dair bir vesika bulunamamıştır. Buraya “Dönbaba Tekkesi” denildiği gibi ayrıca “Arzu ile Kamber Tekkesi” olarak da bilinir.

Darülhuffaz, Karamanoğlu İbrahim Bey zamanında yıkıldığı için buranın geliri o vakit Sahip Ata’nın İnce Minareli Dârülhadisi’nde müderris olan Mü’min Halife’ye tahsis edilmiştir. Mescid ve türbe, 1962 yılında Sütçü Mehmed’in kayınpederi Seyh Ali tarafından satın alınarak mülk yapılmış ve bilahare ibadete kapatılmıştır.”

Mescidin günümüzde namaz vakitlerinde ibadete açık olduğu söylenebilir.