Çatalhöyük’ün tarihi yeniden yazılamaz mı?

TARİHE YOLCULUK (83)

Çatalhöyük’ün tarihi yeniden yazılamaz mı?

Çatalhöyük’ün tarihi, dini açıdan bakmak ve bizim ilâhiyatçı arkeologlarımız tarafından tahrife uğramış Tevrat, İncil ve Zebur’la birlikte Kur’an’da yer alan hikâyelerden yola çıkılarak tekrar yeniden yazılamaz mı?..

Dünyanın her yerinde arkeoloji derslerinde adı mutlaka geçen bir yerleşim yeri olan Çatalhöyük,

Neolitik Çağ’da, yâni tarıma geçiş yapılan dönemde yerleşilmiş bir arkeolojik alan.

21 metre yüksekliğindeki Neolitik ve Kalkolitik çağa ait tabakalarıyla, MÖ 7200- 6400 yılları arasında neredeyse bin yıl boyunca yerleşilmesiyle dünyada bilinen Çatalhöyük, arkeoloji dünyasının ilgisini ilk olarak, yerleşimdeki evlerin girişlerinin evlerin çatısından olduğu anlaşıldığında çekmişti. Bununla birlikte hiçbir evin yandan kapısı yoktu. Ayrıca evlerin hepsi birbirine bitişik yapılmıştı, evden eve geçişler hep çatıdan yapılıyordu. Günümüzde ise ilgi ve alâka, Çatalhöyük’ün sosyal, kültürel, ve ritüel olarak arkeologlara sunduğu kanıtlar (deliller) üzerine yoğunlaşıyor.

9000 yıl önce Orta Anadolu kültürü acaba nasıldı? Çatalhöyük’te bulunan bir kilim deseni üzerindeki şekillerin günümüz kilimlerinin üzerindeki şekil ve desenlere benzemesi elbette büyük yankı uyandırmıştı. Oldukça sulak bir alanda ve Çarşamba ırmağının kıyısında kurulan Çatalhöyük’te, birbirine bitişik olan ev yapıları 1000 sene zarfında tekrar tekrar dış etkenlerle yıkılarak birbirinin üstüne, neredeyse aynı şekilde inşa edilmişti. Toplu olarak ve sanki bir cemiyet halinde yaşayan, ölü gelenekleri de aile bireyleri arasında güçlü bir bağ sürdürdüklerini gösteren Çatalhöyük’te evler birbirine sokulmuş biçimde bazen aynı duvarı paylaşıyordu. Ekili tarlalar ise 15 km kadar uzağa yayılmıştı. Çatalhöyük evleri 45 ila 90 yıl boyunca ve ortalama 3 nesil tarafından kullanılıyordu. Her nesil evin içini yeniliyordu. Evler 5m x 5m büyüklüğündeydi. Besin saklama bölgeleri evin korunaklı ve yaşam alanından ayrılmış bir bölgesinde oluyordu. Yaşam alanında bazen geçici saklama kapları oluşturuluyordu. Ölüler kuzeydeki yükseltilmiş platformların altına gömülüyordu. Duvarlar, bir önceki temellerin üzerine yapılıyor ve mevsimsel değilse de en azından yıllık olarak yeniden sıvalanıyordu.

Çatalhöyük’ün Yemek Kültürü

Çatalhöyük insanı ne yer ne içerdi?

Daha önce sormuştuk bu soruyu. Tarım toplumuna geçişte önemli bir kilometre taşı olan Orta Anadolu’da yaşayan Çatalhöyük toplumunun yemek kültürüne dair şunlar söylenebilir:

Yemek hazırlanmasının bir kısmı çatıda ve açık alanlarda yapılıyordu. Fırınlar birçok kereler yeniden inşa ediliyordu ama hep çok minik oynamalarla, evlerin güney duvarına dayalı oluyordu. Çatalhöyük insanları sağlıklı besleniyordu. Hem etçil hem otçullardı. Hem hayvanlardan hem de bitkilerden protein ve karbonhidrat alıyorlardı. Bütün yetişkinler et tüketiyordu. Yiyeceklerin bir kısmı ormanlardan sağlanıyordu.

Nişastalı yiyecekler de diyetlerinin normal bir parçasıydı. Bunu dişlerdeki çürüklerden ve diş taşlarından anlayabiliyoruz. Kalıcı dişlerde %46.5 oranında, çoğu küçük de olsa, çürük bulundu. Dişlerdeki kırıklar (%36 oranında) da sert yiyeceklerin de fazlaca tüketildiğini gösteriyor. Kuru meyve ve büyük ihtimalle kurutulmuş et de tüketiliyordu. Diş analizleri ayrıca tam tahılların ve kabuklu yemişlerin tüketildiğini gösteriyor. Yabani bitkiler ve yabani et, yumurta, kuş ve balıklar seyrek olarak görülüyordu. En çok tüketilen et koyun ve keçi etiydi.

Çatalhöyük’te yaşayan insanların yemek kültürüyle ilgili çok şeyler söylenebilir, yazılabilir. Bu insanların inanç hayatı nasıldı? Herhangi bir dini inançları var mıydı? Tek Tanrı’ya mı yoksa çok tanrılara mı tapıyorlardı?

Bu soruların cevabını bulabilmek için Çatalhöyük’ün tarihi, bizim ilâhiyatçı arkeologlarımız tarafından tahrife uğramış Tevrat, İncil ve Zebur’la birlikte Kur’an’da yer alan hikâyelerden yola çıkılarak tekrar yeniden yazılamaz mı?..