• İmaret, yoksullara yiyecek dağıtmak için kurulan aş evlerine verilen isimdir. Burada medrese öğrencilerine, külliye görevlilerine ve gelen bütün misafirlere günde iki öğün yemek verilir. Arasta, Ilgın’ın ticari hayatı açısından günümüzde de önemini muhafaza etmektedir.

Minber ve Kürsü: Mihrabın hemen sağında yer alıp, ahşaptandır. Kanatları olmayan kapısının üstündeki alınlık boş bırakılmıştır. Fazla süsleme bulunmayan minber, orta boy minberler içinde değerlendirilmektedir.

Kürsü, harimin doğu duvarında olup, alttaki iki kemerin birleştiği yerdedir. Ahşaptandır. Yukarıya doğru yarım armudî şeklinde genişlemektedir. Bunun korkuluğu da minberde olduğu gibi ajur tekniği ile işlenmiştir.

İmaret: İmaret, yoksullara yiyecek dağıtmak için kurulan aş evlerine verilen isimdir. Burada medrese öğrencilerine, külliye görevlilerine ve gelen bütün misafirlere günde iki öğün yemek verilir. İmaretler mutfağı, yemekhanesi, deposu, kileri, ambarı, ahırı, tuvaletleri, odunluğu, fırını ile tam teşekküllü kuruluşlardır.

Avlunun batısında, kuzey-güney doğrultusunda dikdörtgen bir alana inşa edilen imaret kuzeyden çarşıya bitişiktir. Güneyinde avlunun batı girişi ile sıbyan mektebi bulunmaktadır. Batısından da umumi yol geçmektedir. Cephesi avluya bakan yapı 1960 yılında bir onarım görmüş, bu onarımda kubbeler şapla kaplanarak tepedeki aydınlık fenerleri beton ile yeniden yapılmıştır. Bugün sağlam vaziyette olup bir kısmı depo olarak kullanılmaktadır. Vakfiyede adı geçen imaretin ayrı bir kitabesi olmamakla beraber, külliye vakfiyesinin H.985 (M.1577) yılında yazıldığı bilindiğine göre imaretin yapılışı da bu tarihten önce olmalıdır.

Sıbyan Mektebi: Sıbyan mektepleri, temel eğitimin verildiği eğitim kurumlarıdır. Genellikle bir veya iki odalıdır. Çeşme, hela gibi temel servis birimlerini de içerir. İmaretin güneyinde sivri kemerli ve beşik tonozlu avlu giriş kapısının bitişiğinde ve aynı sırada dikdörtgen mekanlı bir yapı dikkati çekmektedir. Caminin batısında kalan bu mekânın üstü aynalı tonozla örtülüdür. Moloz taş örgülü beden duvarların üstü saçaklıdır.

Tabhane: Tabhane, konaklama yeridir. Genellikle imaret ile birlikte planlanan, şehir içinde yolcuların misafir edildiği yapılardır. Kuzeyinde fırın ve çarşı, doğusunda han, batısında cami ve avlusu, güneyinde yol ile çevrili olan tabhane odaları avlunun doğu kenarı boyunca art arda sıralanmışlardır. Üzerleri kubbe ve tonozlarla örtülü olan odaların bazıları kömürlük olarak kullanılmaktadır. Kitabeleri yoktur ancak vakfiyede adı geçmektedir.

Han: Vakıflar Genel Müdürlüğü’nün mülkiyetinde bulunan han çarşı merkezinde ve külliyenin doğu cephesinde bulunmaktadır. Han, külliyenin büyük yapılarından biridir. Yapının inşa kitabesi yoktur. Ana koridorun solunda ve ikinci kata çıkılan merdivenlerin önündeki ocağın konsolu üzerinde kabartma ile taşa işlenmiş H.992 tarihi yazılmıştır. Bu kitabeden hanın 1584 tarihinde tamamlandığı anlaşılıyor.  Han külliyenin doğu kısmında yer almakta ve batı cephesi tabhane odalarına boydan boya bitişik olup kuzeyinde de arasta bulunmaktadır. Hanın ana girişi doğu cephesinin ortasında olup ayrıca caminin avlusuna açılan çapraz tonozlu ve eyvan şeklindeki batı kapısı ile külliyeye bağlantısı sağlanıştır. Han, bütünüyle yamuk bir plana sahiptir. Duvar örgüsünün bazı kısımları onarımlar yüzünden çok değişmiştir.

Arasta (çarşı-kapalıçarşı): Külliyenin kuzeyini bütünüyle kaplayan arastanın kuzeyi ana caddeye, doğusu ve batısı umumi yola, güneyi de han ve imaret binalarına bitişiktir. Açık ve kapalı olarak iki kısımdan meydana gelen çarşı, 1960 yılında Vakıflar tarafından yapılan tamiratla kısmen orijinalliğine kavuşturulmuş olup bugün sağlam ve kullanılabilir durumdadır.

Yapılış tarihini gösteren bir kitabesi yoktur. Arastada han ile birlikte 1584 tarihinde yapılmış. Arasta ortadaki yol üzerinde karşılıklı iki sıra dükkânlardan oluşmakta, açık ve kapalı kısımlardan meydana gelmektedir. Doğu-batı-kuzey ve güney yönlerine açılan dört kapısı vardır.

Eyvan şeklindeki güney kapının sağındaki dükkânın batı duvarında bir sebil bulunmaktadır. Arasta, Ilgın’ın ticari hayatı açısından günümüzde de önemini muhafaza etmektedir. 

Devam edecek.