TARİHE YOLCULUK (257)

Dünyada Müslümanlar başta olmak üzere insanlığa yönelik küresel bir zulüm kol geziyor. Devlet ve milletlerin zulüm ile abâd olamayacağını söyleyen Selçuklu veziri Nizamülmülk, bizim de dersler almamız gereken yukarıdaki ibretlik sözle zâlim devlet başkanlarını uyarıyor.

Dün 10 Nisan 2018 idi.

Bu tarihten tam bin (1000) sene evvel milâdî olarak 10 Nisan 1018’de, Horasan’ın eski kültür merkezlerinden olan Tûs şehrinde, büyük Selçuklu Devleti’nin en akıllı, en zeki, aklıyla sultanları bile idare edebilecek zekâya sahip bir devlet adamı, vezir (başbakan) dünyaya gözlerini açmıştı.

Bu zeki ve dirayetli, 11 yaşlarında Kur’ân-ı Kerîm’i ezberlemiş çocuğun adı Nizamü’l-Mülk idi.

Gençlik yıllarında babası ile birlikte Gazne Devleti’nin Horâsân Valisi Ebu’l-Fazl es-Suri’nin maiyetinde çalışan Nizamülmülk, Sultan Mahmud’un varisi olarak yerine geçen oğlu Gazneli Mesud’un Dandenakan’da (431/1040)mağlubiyetinden sonra Horasan’ın kahir ekseriyeti Selçukluların elinde geçince Belh Valisi Ebu Ali bin Şâdân tarafından idari hizmetlerde görevlendirildi. Daha sonra onunla geçinemeyip Çağrı Bey’in yanına Merv’e giden vezir kendisinden büyük yakınlık gördü.

‘1000. Yılında Nizamülmülk Milletlerarası İlmî Toplantı’sında tebliğ sunan ilim insanları, Çağrı Bey’in, Nizamülmülk’ü  Alp-Arslan’a takdim ederken “onu bir baba gibi kabul etmesini, gönül kırmamasını ve incitmemesini” istediğini ifade ettiler. Büyük Selçuklu Devleti’nin dirayetli devlet adamı Nizamülmülk’ün iktidar sahiplerine söylediği bir güzel sözü var ki pek hoşuma gider:

“Küfr ile belki amma zulm ile paydâr kalmaz memleket.”

Dünyada, hedef kitle Müslümanlar başta olmak üzere insanlığa yönelik küresel bir zulüm kol geziyor. Devlet ve milletlerin zulüm ile abâd olamayacağını söyleyen Nizamülmülk, bizim de dersler almamız gereken yukarıdaki ibretlik sözle zâlim devlet başkanlarını on bir asır önce uyarıyor.

“DEVLET ÇİFT BAŞLILIĞI KABUL ETMEZ”

Nizamülmülk tarafından yazılan Siyasetname, iktidar sahibi devlet adamlarına yönelik bir eser. Kıymetli ilim insanları, tabir-i caizse, neredeyse iki gün boyunca Nizamülmülk’ün fikir ve düşünceleriyle yatıp Nizamülmülk’ün kurduğu Nizamiye Medreseleri ve diğer eserleriyle kalktılar desek mübalağa etmemiş oluruz. Onlarla birlikte biz Bişnevciler de bu ilmî toplantıda nasibimize ne düştüyse onu aldık. Türk Tarih Kurumu (TTK) Başkanı Prof. Dr. Refik Turan’ın  Selçuklular, Nizamülmülk ve Nizamiye Medreseleri üzerine yaptığı konuşması, üzerinde dikkatle durulması ve Selçuklu tarihi üzerine araştırma yapan tarihçiler başta olmak üzere Ortaçağ tarihi okuyan talebelerin mutlaka dinlemeleri elzem bir konuşma olarak Konya’da tarihe geçti. “Bundan bin yıl önce doğmuş, hakikaten o zamanın Selçuklu devletine şekil vermiş, Selçuklu Devleti de dünyaya şekil vermişti” diyerek Nizamülmülk’ün Selçuklu Devleti’ndeki tesirine dikkati çeken  ve Türk devlet geleneğinde “eş başkanlık” diye bir şeyin hiç olmadığını belirten Refik hoca,  “Devlet Allah’ın emaneti. O bakımdan mutlaka tek olmalıdır. Rahmetli Bahaeddin Ögel hocamız, bize devamla “Devlet çift başlılığı kabul etmez” derdi.

MİLLETLER KAHRAMANLARIYLA YAŞAR

Çağrı Bey’in de bundan dolayı sultan olmadığına işaret eden Turan hoca, Çağrı Bey’in sultanlığı hakkedecek kadar Selçuklu Devleti’nin kuruluşunda hizmetleri olduğuna da işaret ederek şu ifadelere yer verdi: “Thomas Carlyle diye bir İngiliz düşünürü ‘Kahramanlar’ diye bir eser yazdı. Orada, tarihten kahramanları alırsanız geriye başka bir şey kalmaz” diyor. Alparslan ve oğlu Melikşah da büyük bir lider ve kahraman idiler. İşte Nizamülmülk’ü de Nizamülmülk yapan, ona değer veren, kaç karat olduğunu ortaya çıkaran şahsiyettir Alparslan. Mekke ve Medine’nin emiri olan Kutluk Bey ölmüş. Nizamülmülk, onun ölümü için “bugün sadece Kutluk Bey değil, 1000 kişi öldü” diyerek çok üzülüyor. Liderleri lider yapanlar da onların etrafındaki kadrolardır. Nizamülmülk 30 yıl vezir kaldı. 10 yıllık da meliklik dönemi var. Etti 40 yıl. Bu bir dünya rekorudur. Nizamülmülk, Alparslan’ın taht mücadelesinde kilit mevkide idi. Nerede ve ne zaman karar vereceğini; nerede, nasıl hükümdara hükmedeceğini iyi biliyordu. Tam bir edeb, tam bir adâb vardı ve son derece de cesurdu. Çünkü kendine özgüveni vardı. Devlette, devlete tâ en tepede kim hükmedecek? Bu sorunun cevabını bulmak ve uygulamak hiçbir zaman kolay olmamıştır.  Türk tarihi bunun örnekleriyle doludur. Fatih Sultan Mehmed Han döneminde de, Atatürk döneminde de, Özal döneminde de ve Recep Tayyip Erdoğan döneminde de zorluklar yaşandığı görülüyor. Liderleri lider yapan, devlet adamlarını devlet adamı yapan tesadüfler değildir. Masallardaki gibi gökten devlet kuşu kondu değil, birinci derecede müktesebattır, yaptıklarıdır. Bu her zaman böyledir.”

SELÇUKLULAR İLİM, ADALET VE GÜÇLE BÜYÜDÜ

TTK Başkanı Refik Turan hoca, açılış dersinde şu önemli hususu da dile getirdi: “Kutalmış öldükten sonra Alparslan son derece öfkeleniyor ve “getirin şu Kutalmış’ın çocuklarını” diyor.  Süleyman Şah, Mansur Bey, Devlet Bey… Bunları da infaz edin… Durun diyor. Alparslan’ı durduran adam. Ve o günkü durma, Anadolu Selçuklu Devleti’ni doğdurmadır… Konya’yı inkişaf ettirmedir… Tarihin devamıdır… Nizamülmülk’ün ortaya çıkışıdır. Selçukluların yakaladıkları başarılarının altında yatan temel gerçek ilim, hukuk ve güçtür.”

YARIN: Nizamülmülk’ün Selçuklu Devleti’nin İlmî Hayatındaki Rolü…