TARİHE YOLCULUK (129)

Kâtip Çelebi, 1648’de yazdığı ‘Cihannümâ’ adlı eserinde, İvriz’deki Su Anıtını ilk defa dünyaya şu tasvirle tanıtmıştır: “Abriz nam karyenin emiri Ebrindos nam bir kâfir yiğidin şekli olmak üzere ol heykel bir elinde bir deste sünbüle ve bir elinde iki hûşe (salkım) engür (üzüm) sureti nakş ve tasvir olunmuş.”

Dünyadaki ilk yazılı tarım anıtı ve dünya tarihindeki ilk yazılı kabartma kaya anıtı olma özellikleri var. Önemi, buradan gelmekte. Aramileşmiş, Geç Hitit dönemine ait en önemli sanat yapıtlarından. MÖ.727-742 yılları arasında, Kral Varpalavas tarafından yaptırıldığı tahmin edilmekte. Yani; yaklaşık 2700 yıllık bir anıt. 4.20 x 4.20 metre ölçülerinde, kaya zemin üzerine, kabartma tekniğiyle yapılmış. Aynı zamanda, Asur ve Frgy etkileri de görülmekte. Tuvana krallığından, günümüze gelebilmiş bir eser. Tuvana krallığı; başkenti Ereğli olan ve ön Hititler tarafından kurulan bir krallıktır.

İvriz Kaya Kabartma’yı İlk Kim Tanıttı? 

Kâtip Çelebi, 1648 yılında yazdığı ‘Cihannümâ’ adlı eseride, Ereğli’den “Ereğli ism-i kadimi Herakle-i Karaman, bir kasaba-i azîmedir ki yirmi iki mahallesi vardır ve her birinde mahsus mesâcit ve dört cami‘ vardır ki birisi Karamanoğlu İbrahim Beg binâsıdır ve birisi Şihabeddin Maktûl’e mensubdur ve anda türbesi vardır ve iki hamâmı vardır” diye söz ediyor.

İvriz’deki kaya kabartmayı ise, “Hâlâ ol menba‘da vakı‘ Abriz nam karyenin emiri ve kebiri Ebrindos nam bir kâfir yiğidin şekli olmak üzere ol heykel bir elinde bir deste sünbüle ve bir elinde iki hûşe (salkım) engür (üzüm) suret-i nakş ve tasvir olunmuş...” şeklinde tasvir ederek dünya literatürüne ilk defa kazandıran gezgin unvanına da sahip oluyor. Yukarıda tasvir edilen; “Abriz nam karyenin emiri ve kebiri Ebrindos nam bir kâfir yiğidin şekli olmak üzere ol heykel bir elinde bir deste sünbüle ve bir elinde iki hûşe (salkım) engür (üzüm) sureti nakş ve tasvir olunmuş.” ibaresiyle Hitit döneminin su anıtını ince ayrıntılarına kadar tanımlanmaktadır. Tanımlama daha sonraki batılı gezginlerin kitaplarında sürekli yer almıştır. Su anıtı Hitit tarihinin aydınlatılmasında oldukça önemli bir referans kaynağı olmuştur.

Bu su anıtı, her yıl binlerce yabancı turist tarafından ziyaret edilmekte. Ayrıca kabartma çevresinde, başka anıtların parçası olabilecek gibi görünen en az üç tane üzerinde yazıt bulunan kaya parçası bulunmuştur. Üçüncü bir kabartma 1972 yılında köylüler tarafından derenin yukarısına doğru İvriz kaya kabartmasına yaklaşık 25-30 m. mesafede bulunmuştur. Bu kabartma Ereğli Müzesi’nde sergilenmektedir. 1986 yılında İvriz kabartmasının 75 metre kadar yukarısında, sulama kanalı yapımı sırasında bir stel parçası ile devasa bir heykel başı bulunmuştur. Her iki parça da Ereğli Müzesi’ndedir.

YARIN: ERKON ve organik üretimde çeşitlilik.