Kendisini dinine ve milletine adayan Pîrî Mehmed Paşa, adaleti, dürüstlüğü, idareciliği, ilmi, güzel ahlâkı, kanun ve nizama vukufiyeti ile pek faydalı hizmetlerde bulundu.

Pîrî Mehmed Paşa

“Konya’nın Velileri, Âlimleri ve Hocaları” adlı eserinde M. Ali Uz, Pîrî Mehmed Paşa için “1463-64 yıllarında Konya’da doğdu. Konya’lı olarak bilinen Pîri Mehmet Paşa’nın doğum yeri hakkında çeşitli fikirler ileri sürülür. Kimisi onun Aksaray’da, kimisi Amasya’da doğduğunu ileri sürer. 1973 Konya İl Yıllığı’nda Konya’da doğduğu kaydedilir. Pîri Mehmed Paşa’nın yaşadığı dönemlerde hatta Osmanlı’nın son zamanlarına kadar Aksaray, Konya’nın bir kazası durumundadır. Bu değerli ilim ve devlet adamının Konya’da bir mescit, imaret hângâh ve hamam yaptırdığı da herkesçe bilinen bir gerçektir.” diyor.

Piri Mehmed Paşa, Cemâleddin Aksarayî ahfâdından ve ulemadan olan Muhyiddin Mehmet Çelebi’nin oğludur. Medrese tahsilini tamamladıktan sonra, devlet hizmetine mahkeme-i şeriyyeye kâtip olarak girer, bir süre sonra başkâtipliğe yükselir. II. Beyazid’in cülusünden sonra İstanbul’a giden Pîrî Mehmed Paşa Silivri, Siroz ve Galata kadılıklarında bulunur. Daha sonra ilmîye sınıfından ayrılarak hazine defterdarlığına tayin edilir.

Yavuz Sultan Selim Han değerini ölçüp biçtiği Pîrî Mehmed’i Çaldıran zaferinden sonra paşalıkla üçüncü vezirliğe getirdi, Mısır seferine giderken de İstanbul’un muhafazasına memur etti. Mercidâbık ve Ridâniye muharebelerini kazanıp “Hâdimü’l-Haremeyn” unvanıyla geri dönerken, Pîrî Mehmed Paşa’yı İstanbul’dan davet etti. Şam’da orduya katılan Paşa, burada veziriâzamlık görevine tayin olundu.

1523 yılında, 200.000 akçalık vezaret hasları verilerek emekli edildikten sonra Silivri’deki çiftliğine çekilen Pîrî Mehmed Paşa, orada sakin bir hayat sürüp, kalan ömrünü ibâdet ve taatla geçirdi. 1533 yılında Edirne’de vefat etti. Silivri’de yaptırdığı camii yanına defnedildi. Vefatına “Pîrî Paşa’nın mekânın Adn ide Hayy-ı Vedûd” (940/1533-34) sözüyle tarih düşürülmüştür.

Türkiye’de ilk defa, Pîrî Mehmet Paşa ve Cemâlî ailesi ile ilgili geniş bir araştırma yapan, Selçuk Üniversitesi öğretim üyelerinden Prof. Dr. Yusuf Küçükdağ, Cemâlî ailesi ile ilgili şu tespiti yapar: “Pîrî Mehmet Paşa’nın mensubu bulunduğu Cemâlî ailesi, çok büyük mutasavvıf, âlim ve devlet adamları yetiştirmiş; Osmanlı Devleti’ne yaptıkları hizmetlerle, o döneme adeta Cemâliler damgasını vurmuştur.

Osmanlı döneminin en ünlü şeyhülislâmlarından Zenbilli Ali Efendi, Pîri Mehmet Paşa’nın amcasının oğludur.”

Müstesna bir devlet adamı

Tarihçi yazar Ahmet Şimşirgil, Pîrî Mehmed Paşa için şu ifadelerde bulunuyor: “Kendisini dinine ve milletine adamış olan Pîrî Mehmed Paşa, ömrü boyunca devletinin hizmetinde ve Allahü Teâlâ’nın dinini yaymak için çalışan pâdişâhın yanında oldu. Adaleti, dürüstlüğü, idareciliği, ilmi, güzel ahlâkı, kanun ve nizama vukufiyeti ile pek faydalı hizmetlerde bulundu. Cömertliği, cesareti, vakar ve sabrı fevkalâde idi. Fıkıh ilminde üstâd idi. “Remzî” mahlâsıyla şiirler de yazmıştır.

Piri Mehmed Paşa’nın hayatı; “Kişi odur ki koya her yerde bir eser/ Eseri olmayanın yerinde yeller eser” güzel sözüne tam uygundu. Devlet hizmeti süresince eline geçen mal ve parayı hayır işlerine sarfetti.”

Pîrî Paşa’dan bir gazel

Şeb-i zülfünde kalanlar zulumâtıyla yürür

İrişen leblerine âb-ı hayatıyla yürür

Zahidi hasret-i mey şöyle zaîf eyledi kim

Elde teşbih ü asası salâvatıyla yürür.

Hüsn-i ser-nâmesine kaşları olalı nişan

Hükm ider âşıkına sanki berâtıyla yürür

Remziyâ kaddüne benzer nice sen ola ki ol

Salınur şiveler ile harekâtıyla yürür.