Şeker tat veren en önemli maddelerden biridir. Öyle ama bir şekilde ağız tadımızı bozanlar az değil.

Şeker de yağ gibi bu sene üzerinde hayli konuşulan gıdalardan biri oldu. Konu elbette fiyat artışı idi. Pancarın tonunun yaklaşık 500 TL ye alındığı, şekerin de tonunun 5-6000 TL ye mal olduğu, pancarın da çoğunun alımının bittiği bir dönemde, şeker fiyatının 2-3 kat yükselmesi oldukça şaşırtıcı idi.

Bunların yanında 2022 şeker pancarı alım fiyatları da konuşuldu. Ton fiyatı 800 TL den başladı, 1500 TL ye kadar çıktı. Bu fiyatlar 2021 pancar alım fiyatının 2-3 katına eşdeğerdi.

Nihayet 2022 ye ait şeker pancarı alım fiyatını Tarım Bakanımız tarafından ton başına 1400 TL olarak açıklandı. Ayrıca, pancar üretim kotasını tamamlayan üreticilere ton başına 50 lira kota tamamlama primi de ilave edildi. Böylece şeker pancarı alım fiyatı, 2.5 kadar artış ile ton başına 1450 lira oldu. Bu değer doğrusu beklenenin ortalama fiyatın da üzerindedir denebilir.

Şeker nasıl ki insanın önemli enerji kaynaklarından biri, buna hammadde olan şeker pancarı da Ülkem için vazgeçilmezlerinden biridir. Pancarının Türk tarımına girişi Cumhuriyetimiz ile yaşıttır. 1926 da kurulan ilk fabrikalar ile şeker pancarı tarımı da başlamışsa da 1950 ye kadar şeker ihtiyacım için dışa bağımlı idik. 1950 den sonra inişli çıkışlı olsa da genelde kendi ihtiyacımızı karşılar durumda geldik.

1992 de başlayan özelleştirme ile birlikte şeker pancarı ve şeker üretimi daha çok tartışılır oldu. Bu konuda söylenebilecek şey özelleşmenin şeker pancarı tarımına hiçbir zararı olmadı. Son 20 yıla kadar rakipsiz olan şeker pancarı tarımımızda gelişmelere bağlı olarak ürün çeşitlendirilmeleri ile pancara rakipler doğdu. İşin bu tarafı bir yana bundan sonra olması gerekenler hakkında, şekerin maliyetini belirleyen pancar taban fiyatına göre ele almaya ve ne olmasının gereğini tartışmaya çalışalım.

Belirlenen yeni şeker pancarı fiyatına göre üretilen şekerin fabrika kg maliyeti 15 TL yı geçmez. Bu değerde hammadde maliyeti 1 kg şeker için 10 TL kadardır. Bu maliyet devlet fabrikaları için daha yüksek olabilir. Fabrikaların kârlı sadece şekerden değil, melas, şlempe ve enerji iledir de. Şekerin tüketim fiyatı her şey dâhil (dağıtıcı karı da dâhil) 22 TL’ yı geçmez. Yani bu sene dönem sonuna kadar şekerin tüketici maliyeti şu an satılan şekere fiyatına uygun düşmektedir, diyebiliriz.

Şekerin yüksek maliyetinden öte bir durum da şeker pancarı üretiminin tüm ihtiyacımızı karşılayacak şekilde bundan sonra da ülkemizde üretilmesidir. Tarım her 5-10 yılda bir kanal değiştirebilmektedir. Bazı durumlarda zaruri ihtiyaçlar kendi içinde durum değiştirerek tercihler de yer değiştirmektedir.

Bunu bir misalle açıklayacak olursak, dün popüler olan şeker pancarı yerini bugün mısır veya yonca hatta ayçiçeği bitkilerine bırakmış durumdadır. Burada en etkili konu bir münavebe sistemi içinde, yüksek kârlılığa bağlı olarak çiftçi tercihidir. Bu tercih de sözleşmeli tarım ve üretimin kolaylığı ile ucuzluğu da etkilidir. Yine şeker pancarı gibi yüksek değerde sulama suyu ve enerji maliyeti de ürün tercihinde yönlendirici olabilmekte, böylece tercih rakip ürünler lehine olabilmektedir.

Konunun çözümü için yapılması gereken şeker pancarının bugünkü şartlarda dahi tonunun 2 bin TL den alınmasında hiçbir sakınca yoktur. Zira tonu 2 bin TL ye alınan pancardan elde edilen şekerin tüketiciye satışı 25 TL/kg yi geçmez. Bunu her kesimle tartışabilirim. Bu tez başka ürünler için de geçerli olsa da temel gıda maddelerinden yağ bitkileri ve yem bitkileri avansını almış durumdadır.

Bütünüyle yaptığım bu değerlendirmeler kafa karıştırmış olabilirse de konunun ciddiyetine binaen tüm resmi otoriteler ve özel komisyonlar tarafından ele alınması; üretim bölgelerinin sulama suyu potansiyelleri, rakip bitkilerin durumu, çiftçi geliri, küresel ısınma ve iklim değişiklikleri çerçevesinde kuvvetle ele alınması bir ihtiyaçtır. Şeker pancarı gibi bir bitkinin vazgeçilmez olduğu, bu sebeple de geleceği yukarıda ki konular çerçevesinde ele alınarak yeniden değerlendirilmesi esastır.

Şekeri kendi üretim değerlerimiz ile karşılayamaz isek bir zamanlar “kral yemeği” olarak isim alan şeker belki de asli görevine döner, paramız olsa da istediğimiz kadar bulamayacak duruma gelebiliriz.

Ağzımızın ve gönlümüzün şeker tadıyla dolması temennisiyle; kalın sağlıcakla.