• “Mevlâna Hazretleri’nin zamanında, Konya şehrinde veli ve kâmil bir kadın vardı. Ona umumiyetle Fahrünnisa derlerdi. Dindar ve çok sâdık bir hanımdı. Zamanın Rabiası idi.”

Vakıflar Genel Müdürlüğü’nün mükiyetinde olan Fahrinüsa Mescidi, Konya’nın ilçesi Karatay'a bağlı Uluırmak mahallesinde, adı ile anılan semtte yer alır. Caminin harim giriş kapısı üzerinde yer alan kitabede Hicri 1342, Miladi 1925 tarihleri ile "İ. Ferid" ibaresi mevcuttur. Yapının üzeri çinko kaplı kırma çatılıdır. Kuzey cephede yerden yaklaşık 1m. tuğla ile yükseltilmiş, araları metal çerçeveli ve camekanla kaplı, harim girişini ve mahfile çıkan merdivenleri örten, sonradan eklendiği anlaşılan bir bölüm mevcuttur.

Dikdörtgen planlı bir yapıdır. 80 cm. kalınlığındaki beden duvarları pencere alt seviyesine kadar taş, üstte kerpiç malzeme ile örülmüş, içte ve dışta sıvanarak boyanmıştır. Doğu cephesi sağır tutulan yapının, kuzey ve güneyinde iki, batısında üç dikdörtgen formlu pencere bulunmaktadır. Kuzey cephede girişin sağındaki pencere onarımlar sırasında mahfile dışarıdan çıkış imkânı veren merdivene dönüştürülmüştür. Pencereler içte ve dışta geniş ortada daralan formdadır. Harime kuzey cephenin ortasında bulunan, onarımlar sırasında yenilenmiş, ahşap çatma tekniğinde yapılmış kapıdan geçilerek girilir. Harim düz kare bir mekandan oluşur. Harimin üzeri çok basık bir kubbe ile örtülmüştür. Mahfile çıkış kuzey cephenin batı kısmına düşen ve merdivene dönüştürülen pencereden sağlanmaktadır.

Mahfili, dikdörtgen kesitli ahşap direkler destekler. Mihrap ahşaptan yapılmış olup

yarım daire bir nişe sahiptir. Mihrap nişi motifsiz üç sıra silme ile çerçevelenmiştir. Ortasında

yazı panosu vardır. Mihrabın üzeri üçgen bir alınlık şeklindedir. Ahşap kaplama olan mihrap nişine yağlı boya ile iki yana çekilmiş perde motifi işlenmiştir. Minber tamamen ahşaptan yapılmıştır. Minber yan aynalığı dik açılı üçgen biçimlidir. Minber merdiven korkulukları ajur tekniğinde yapılmıştır. Minber çift kanatlı kapıya sahiptir. Kare köşk kısmında küçük bir piramidal külah, külahın üst kısmında küçük bir alem bulunur.

Mescidin giriş kapısı üzerindeki kitabede; "Maşallahû Kân. Tarihi inşası 1342 İ. Ferid"

yazılıdır. Ferit Hoca olarak bilinen bu sanatçı ile içteki levhaların hattatı Mehmet Sakaoğlu'dur.

Fahrünnisa Hatun

Esas adı Nizam Hatun olan bu hanım, Hazret-i Mevlâna’nın kadın müridlerindendir. Efâkî onun hakkında şu bilgileri verir:

 “Mevlâna Hazretleri’nin zamanında, Konya şehrinde veli ve kâmil bir kadın vardı. Ona umumiyetle Fahrünnisa derlerdi. (Allah ondan razı olsun). Dindar ve çok sâdık bir hanımdı. Zamanın Rabiası idi. Dünyanın uluları ve gönül sahibi arifer bunun mûtekidi idiler. Onun görünen kerametleri haddi aşmıştı. O daima Mevlâna Hazretleri ‘nin sohbetlerinde bulunurdu. Mevlâna da çok defa onu görmeğe giderdi.”

Eski kayıtlara göre burası bir zaviye olarak yapılmıştır. Fatih döneminde faal durumdadır. Zaviyenin zengin vakıfarı vardır. Konya Vakıfar Müdürlüğü’ndeki bir kayda göre zaviye Fenise Hatun adında bir kadın tarafından yaptırılmıştır. Fahrünnisa da kadının unvanı olmalıdır. (Konyalı, Konya Tarihi, s. 359)

16-25 Eylül 1661 tarihli bir Şeriye Sicili kaydı, Fahrünnisa Mescidi’ne bir menzil vakfı ile ilgilidir.

Türbesi, Çaybaşı’nda, Fahrünnisa Mahallesi’ndedir. Onun adına yaptırılan türbe ve mescit zamanla yıkılmış, türbede Fahrünnisa Hatun’a ait ahşap sanduka da yok olmuştur.

Türbe yerinde çoğu Karamanoğulları döneminden kalma kabir taşları yer almaktadır. Cami de sonradan yeniden yaptırılmıştır. Fahrünnisa Hatun’un hangi tarihte vefat ettiği bilinmemektedir.