TARİHE YOLCULUK (113)

• Müslümanlarla iyi komşuluk içinde yaşarken mütarekeden sonra büyük oranda tavırlarını değiştiren Konya’daki azınlıklar, özellikle Gazialemşah, Çiftemerdiven mahallelerini Yunan Bayrakları ile donattılar.

Konya Eşrafı ve Fahrettin Altay Paşa…

Konya’nın Millî Mücadele’ye geç katılmasının pek çok sebepleri vardır. Hilafet ve saltanat meselelerinden turun yabancı casusların propagandalarına varıncaya kadar bir çok neden sayılabilir. Halkın Milli Mücadele’ye katılımını sağlamak ve artırmak için Mehmet Âkif Ersoy Konya’ya gelecek ve cami kürsülerinden Konya halkının millî, dinî hislerini uyandırıcı konuşmalar yapacaktı.

“Uzun zamandan beri düşman işgali görmemiş Konya’da eşraf tabir edilen halkın önde gelenleri Milli Mücadele’ye karşı ilgisiz, hatta yer yer karşı çıkmaktaydı.

Fahrettin Altay Paşa “Hacıağa ve Efendiler” diye tanımladığı bu zümre hakkında şunları yazar: “Bunlar varlıklı kimseler olup hacı olmuşlar, sakallı başları abani sarıklı, eli tespihli, beş vakit namazını camide kılan, temiz ahlaklı, fakat maddi menfaatlere düşkün basit kimselerdir. Çoğunun birer dükkânı vardır. Küçük ticaret işleri yaparlar. Asıl kazançları ise köylülere bankerliktir. O zamanlar Ziraat Sandığı ve Osmanlı Bankası’ndan başka esaslı bankalarımız olmadığından, halkın kredi ihtiyacını bu Hacı Ağalar temin ederek bundan kazanç edinirlerdi. Bu kazanca da faiz ismini vermeyerek, haram sayılmayacak şer’i hileler ararlar ve sanatkâr hacı efendilere tabii bulunurlardı. Mahalle imamları ve diğer mensupları medreselerin harçları bu tabakalardan en samimimi arkadaşlarıdır.”

Bu tabaka, menfaatlerinin bozulmaması için mevcut idarenin istekleri doğrultusunda hareket ederek Saltanat ve Hilafet’e bağlılıklarını bildiriyor ve işgallere karşı direnmeye hazırlanan Kuvayı Milliyecilere sıcak bakmıyorlardı.

Azınlıkların Faaliyetleri

Yüzyıllarca Türk ve Müslümanlarla birlikte barış ve huzur içinde yaşayan azınlıklar, Konya’nın İngiliz ve İtalyanlar tarafından işgalinin ardından gerçek kimliklerini ortaya koydular. Mütarekeden önce Konya’da okulları, hastaneleri, kiliseleri, ticari müesseseleri ile Türk ve Müslümanlarla iyi komşuluk içinde yaşarken mütarekeden sonra büyük oranda tavırlarını değiştirdiler. Özellikle Gazialemşah, Çiftemerdiven mahallelerini Yunan Bayrakları ile donattılar. Başta hırsızlık, darp gibi pek çok asayişsizlik olaylarına karışmaya başladılar. “Artin Cemal” olarak bilinen Vali Cemal Bey ise, Müslümanlara karşı işlenen bu tür olayları çoğunlukla işgalcilerle ters düşmemek uğruna kapattı. Yine azınlıkların bazıları, vatanseverliği ile öne çıkan Konyalıları İttihatçı diye suçlayarak tutuklanmalarına ya da takibata uğramalarını sağladılar. Bu durum da Kuvayı Milliye’ye katılımı engelledi.

Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti Kuruluyor

“Artin Cemal” lakaplı Valinin İtalyanların da yardımı ile 25 Eylül 1919 akşamı bir yük treni ile İstanbul’a kaçmasından sonra Konya’da müdafaa-i Hukuk Cemiyeti’nin kuruluş çalışmaları hızlandı. Öncelikle kaçan valinin yerine eşraf, vekâleten Mehmet Vehbi Hoca’yı görevlendirdi. Bu arada Fransız işgali altındaki Adana’dan kaçan bazı Kuvayı Milliyeciler Konya’yı kendilerine merkez yapmışlardı. Bunların öncülüğünde Konya’da Kuvayı Milliye çeteleri kurulmaya başladı. 12. Kolordu Komutanlığı bunlara sadece el altından silah yardımı yapıyor fakat subay kadrosu ile açıkça desteklemeye yanaşmıyordu. Bu arada Mustafa Kemal Paşa, 30 Eylül 1335 (1919) tarihinde Konya Valiliği’ne Müdafaa-i Hukuk teşkilatının kurulması doğrultusunda bir telgraf gönderdi. Bu telgrafın ardından Konya’ya gelen Refet Bele’nin gayretleri ile 8 Ekim 1919’da Konya Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti kurularak yaklaşık 20 kişilik geçici heyeti seçildi. Bu heyet kendi arasında toplanarak Yalvaçlı Ömer Vehbi Efendi, Müftü zade Cevdet; Ahi Baba zade Yusuf Ziya, Eczacı Hüsamettin; Hacı Mehmet zade Süleyman, Tahir Paşazade Cevdet Kadı zade Ahmet, Hacı Bahri zade Mümtaz Bahri; Aktariye Şirketi Müdürü Tahir ve Mustafa Şevki Bey’i faal üyeliklere getirdiler.

YARIN: Delibaş Hadisesi ve Konya İsyanı’ndan ders çıkarmak.