Gayrimüslim Anıt Mezarları Farsça mezarlık demek olan köristan kelimesiyle ifade ediliyor. Halk arasında “gavur sini / mezarı” de denen bu mezarların elit ve halk sınıfının yan yana yattığı alanlara nekropol denmektedir.

Her yerde ve her zaman olduğu gibi Göktepe Köristanında da elitler daima kaya ve mermerden mamul kapaklı lahit mezarlarda, halk ise toprak veya taştan yapma mezarlarda yatarlar.

“Yeryüzünde gezip dolaşın da, daha öncekilerin sonlarını görün!”

Eski medeniyetlerin kayalara ve yüksek sarp yerlere yaslanarak kendilerini her türlü saldırıya karşı korumayı amaçladıkları bir vakıadır.

Tabi ki bu durum medeniyet sahiplerinin bulunduğu yerle alakalıdır. Mesela Sarıveliler’de en yüksek yer iskân için seçilirken bel, gedik gibi 1500 m üzeri yüksek rakımlı yerler tercih edilmiştir. Erdemli Silifke arası da aynı medeniyetin çocuklarının yaşadıkları alandır ancak burada bulabildikleri en yüksek yer 100 m rakımlı Kara Görgüstür.

Bu durum eskiye indikçe daha da yoğunlaşır, çağımıza yaklaştıkça da daha da düzlüklerde ve sahillerde bina yapımlarına yönelindiği görülür. Ovalarda Çatalhöyük’te olduğu gibi höyük yaparak yapay bir yükselti elde edildiği de malumdur.

Şunu ifade edeyim ki şahsen Sarıveliler kitabının bu bölümünde ele aldığım Göktepe – Fariske Köristanı yazımız bir bilimsel araştırma olmayıp gezi notlarından oluşur. Ancak sonuç olarak bilimsel tespitlere de kaynaklarından yer verilmiştir.

Sarıveliler 1830 – 1845 – 2023 adlı eserimizin son tashihini yapan Edebiyat ve Türkçe öğretmeni Sayın Hilmi Kızılca ile eserin basıma verilmeden önceki son alan çalışmamıza 17 Temmuz 2023 tarihinde Güneyyurttan çıktık.

Halk arasında “Köristanın Gedik” olarak anılan, Sarıveliler Uğurlu köyünün görüldüğü yüksek tepenin sağında ve solunda yer alan zamanın en fazla yıprattığı Roma dönemi tarihi eserlerini gezdik. Ancak zamandan daha çok buraların yıpratılmasının insan eliyle olduğu da açıkça görülüyor.

Bunda en büyük etken, Roma medeniyetini takip eden Bizans Hristiyan medeniyetinin buraları kullanarak onarmalarıdır. Oysa Bizans ve Hristiyanlardan buraları devralan Müslümanlar daha geç dönem olup kaya evlerine ve mezarlarına ihtiyaç duyulmaması ve onlarla tezat teşkil eden inanç sistemleri nedeniyle buralara iskân için hiç dokunmamışlardır. Aslında dokunmuşlardır ama davar sürülerini katmak veya avcıların, yolcuların yatması için dokunmuşlardır. Bir de yaylacılık yapan halkımız bu tür el yapımı ya da doğal inlerin önünü çevirerek çardağa ve kelife döndürüp geçici barınmaları için yararlanmışlardır.

Burası Sarıveliler Uğurlu Köristanıdır (gayrimüslim mezarlık) ama burada yatanların asıl merkezleri Başyayla Büyük Karapınar doruklarında, Uğurlu sınırında yer alan Kisse mevkiidir. Bu muhitte resmi kazılar sadece Kisse ören yerinde başlamıştır.

Buradan Uğurlu köyünde emekli öğretmen Sayın Muzaffer Koçak beyi ziyaretten sonra Göktepe’ye geldik. Daha önce arayıp temasa geçtiğimiz emekli öğretmen şair – yazar Sayın Mehmet Uğuz hocamızla buluşup yoğun bir gezi programına katıldık.

Önce Büklü Baba hazretlerinin de içinde yer aldığı Göktepe kabristanına varıp Fatiha okuduktan sonra Mehmet Uğuz hocamızla Büklü Baba ve mezarlık hakkında geniş bir vido çekimi yaptık. Videoya Seyyah-ı Fakir Hilmi Kızılca kanalından erişilebilir. Ayrıca Mehmet Uğuz hocamızın Büklü Baba hakkında verdiği değerli bilgileri eserin Göktepe kısmının “Evliya Çelebi Fariske’yi anlatıyor.” Bölümünde okuyabilirsiniz.

Mehmet hocama, bizim mutlaka köristanı görmemiz lazım deyince “sizi ben gezdireceğim” diyerek bize büyük bir tarihi antik kentin kapılarını açtı.

Göktepe Köristanına Çukurbağ Mahallesi yolundan birkaç km sonra sağa dönerek ulaşılıyor.

Burası ladin (köknar), sedir (katran) ağacı ile bezeli enfes bir orman içindedir. Göktepe Belediyesi gereken yerlere banklar ve çöp konteynırları koymuştur.

Köristanın başlama yerinde buz gibi bir kaynak suyu çeşmesi vardır. Elinizi uzun süre içinde tutamayacağınız bir soğuk su sürekli akmaktadır. Dev oyma lahitlerin ve mezarların yer aldığı kaya gölgelerinde misafirlerin huzur içinde sohbetlerini her zaman izleyebilirsiniz.

Buradaki kaya mezarlarını Ermenek Güneyyurt beldesinde yer alan İkizin kaya mezarı gibi ele alabiliriz. Hatta tıpa tıp aynı şekilde eserler burada da vardır. Açık alanda yer alan kayalar elit tabaka tarafından hem mezar hem de yaşam alanı olarak değerlendirilmiş gibi görülüyor.

Bu mevkide yer alan yaklaşık 10x20 boyutlu kayaların ortalarına büyük bir oda el ile oyulmuş, odanın cephesinin üzerinde kitabe ve Arslan, yılan, gibi motifler kazınmıştır, cephenin ucunda dışarıdan bakanlarca hayranlıkla seyredilen iki sütunlu bir balkon göze çarpıyor. Cephe gerisinde ölmeden hazırlanan normal bir adam ebadında lahit yer alıyor.

İzlenimlerimize göre Göktepe / Çukurbağ Köristanı normal bir nekropol değil elit tabakanın yerleştiği bir özel köristan / gayrimüslim mezarlığıdır.

Burada ona yakın kaya mezarını ziyaret ettik. Kayaların ortalarında yer alan lahitli el oyması odalara ulaşmak için bazılarında on civarında oyma merdiven basamakları görülüyor. Genelde bu basamaklar hepsinde var olduğu ancak zamanla yıpranarak kaybolmaya yüz tuttuğu varsayılıyor.

Göktepe beldesinin yukarıdan seyre doyulamadığı bu alanda son derece geniş bir bitki çeşitliliği de göze çarpıyor. Mesela diğer yaylalarımızda arayarak bulduğumuz altın çiçeği burada (koyun çiçeği, yılan çiçeği) adeta ekilmiş tarla gibi yoğun olup araziyi altın rengiyle süslemektedir.

Göktepe Köristanı tarihten ve medeniyetlerin akıbetinden ibret almak için gezilebilecek muhteşem bir meydandır.

Yeryüzünde gezip dolaşın da, daha öncekilerin sonlarını görün!

Burayı gezmek Allah cc hazretlerinin bazı ayetlerde gezilip görülmesini emir ve tavsiye ettiği cümledendir:

“Sizden önce nice (milletler hakkında) ilâhî kanunlar gelip geçmiştir. Onun için, yeryüzünde gezin dolaşın da (Allah'ın ayetlerini) yalan sayanların âkıbeti ne olmuş, görün!” (Ali İmran 137)

“Andolsun ki biz, «Allah'a kulluk edin ve Tâğut'tan sakının» diye (emretmeleri için) her ümmete bir peygamber gönderdik. Allah, onlardan bir kısmını doğru yola iletti. Onlardan bir kısmı da sapıklığı hak ettiler. Yeryüzünde gezin de görün, inkâr edenlerin sonu nasıl olmuştur! “ (Nahl 36)

“De ki: Yeryüzünde dolaşın, sonra (peygamberleri) yalanlayanların sonunun nasıl olduğuna bakın!” (Enam 11)

“De ki: Yeryüzünde gezin de, günahkârların âkıbeti nice oldu, görün!” (Nml 69)

“. De ki: Yeryüzünde gezip dolaşın da, Allah ilk baştan nasıl yaratmış bir bakın. İşte Allah bundan sonra (aynı şekilde) ahiret hayatını da yaratacaktır. Gerçekten Allah her şeye kadirdir.” (Ankebut 20)

“(Resûlüm!) De ki: Yeryüzünde gezip dolaşın da, daha öncekilerin âkıbetleri nice oldu, görün. Onların çoğu müşrik idi.” (Rum 42)

“Senden önce de, şehirler halkından kendilerine vahyettiğimiz erkeklerden başkasını peygamber göndermedik. (Kâfirler) yeryüzünde hiç gezmediler mi ki, kendilerinden öncekilerin sonunun nasıl olduğunu görsünler! Sakınanlar için ahiret yurdu elbette daha iyidir. Hâla aklınızı kullanmıyor musunuz? “ (Yusuf 109)

“Onlar, yeryüzünde gezip de kendilerinden öncekilerin âkıbetlerinin nice olduğuna bakmadılar mı? Ki onlar, kendilerinden daha güçlü idiler; yeryüzünü kazıp alt-üst etmişler, onu bunların imar ettiklerinden daha çok imar etmişlerdi. Peygamberleri, onlara da nice açık deliller getirmişlerdi. Zaten Allah onlara zulmedecek değildi; fakat onlar kendi kendilerine zulmetmekteydiler. “ (Rum 9)

“Bunlar yeryüzünde gezip de kendilerinden öncekilerin sonunun nasıl olduğunu görmediler mi? Halbuki onlar, bunlardan daha güçlü idiler. Ne göklerde ne de yerde Allah'ı âciz bırakacak bir güç vardır. O, bilendir, güçlüdür.” (Fatır 44)

“Onlar, yeryüzünde gezip dolaşmadılar mı ki, kendilerinden öncekilerin âkıbetinin nasıl olduğunu görsünler! Onlar, kuvvet ve yeryüzündeki eserleri yönünden bunlardan daha da üstündüler. Böyleyken Allah onları günahları yüzünden yakaladı. Onları Allah'ın gazabından koruyan da olmadı.” (Mümin 21)

“Onlar yeryüzünde gezip dolaşmadılar mı ki, kendilerinden öncekilerin sonu nasıl olmuştur, görsünler! Öncekiler bunlardan daha çoktu, kuvvetçe ve yeryüzündeki eserleri bakımından da daha sağlam idiler. Fakat kazandıkları şeyler onlara asla fayda vermemiştir.” (Mümin 82)

“Yeryüzünde dolaşıp kendilerinden öncekilerin sonlarının nasıl olduğunu görmezler mi? Allah onları yere batırmıştır. Kâfirlere de onların benzeri vardır. “ (Muhammed 10)

Daha Yazılacak Çok Şey Var!

Sevgiyle Ve Saygıyla Kalın!